Docenten hielden vol, maar oh wat misten ze de studenten

Het meest radicaal in die toewijding was RSM-docent Florian Madertoner. Hij gaf zijn studenten (zo’n 1800 Bedrijfskunde- en IBA-studenten) zijn 06-nummer, zodat ze hem een bericht konden sturen als er iets was – qua studie of persoonlijk. Iedere avond besteedde hij een paar uur aan het appen met zijn studenten. Hij gaf live college via YouTube én hij organiseerde aan het einde van het jaar een pubquiz in zijn eigen huis voor een groep studenten, die live werd gestreamd naar de rest van de studenten.

Maar ook ESHPM-docent Femke Hilverda vertelde dat ze meer tijd investeerde in persoonlijk contact met studenten. “Als je een student huilend aan de telefoon hebt, hang je niet zomaar op”, aldus de docente die het zelf zwaar te verduren kreeg toen haar buren tijdens de eerste lockdown besloten te verbouwen.

En wat te denken van Erasmus MC-docent Fred Petrij en docent bij de ESL Nathalie van der Kooij. De eerste droeg ieder online college een ander hoedje en verbond daar een wedstrijd aan, en Van der Kooij stelde haar Zoomkanaal ter beschikking zodat studenten elkaar daar ook buiten de colleges om konden ontmoeten. Collega-docent Matthias Wieser (ESSB) stelde een speciale Spotify-afspeellijst samen voor zijn studenten om ondanks het gemis aan direct sociaal contact een groepsgevoel te creëren.

Brigitte Hoogendoorn, naast docent ook opleidingsdirecteur bij de ESE, zag dan ook de keerzijde van de intrinsieke motivatie van docenten: het nieuwe werken was voor veel collega’s mentaal zeer belastend.

Ook dwong de pandemie de docenten tot nieuwe werkvormen, die soms een eind buiten hun comfortzone lagen. Zo was het innerlijk verzet bij ESHCC-docent Evert Bisschop Boele tegen online college geven groot, maar hij zette zich eroverheen. Hij ontving daarvoor niet alleen veel lof van studenten, maar concludeerde ook zelf achteraf dat het allemaal veel slechter had kunnen aflopen.

En voor onderwijsveteraan Christiaan Heij, docent bij de ESE, die vlak voor zijn pensioen zit, ging er een digitale wereld open. Hij leerde werken met een tablet, en ging onvermoeid door met online vragenuurtjes voor zijn econometriestudenten.

Ook voor ESHCC-docent Michaël Berghman was het opnemen van video’s onbekend terrein. Hij toverde de logeerkamer om tot studio en nam vooral ’s avonds en ’s nachts zijn colleges op, als de kinderen lagen te slapen.

Waarschijnlijk dezelfde nachten waarin Petrij wakker lag alvorens hij zijn eerste online colleges ging geven. “Een groot deel van mijn lessen is gebaseerd op interactiviteit en ik had het gevoel dat online niet neer te kunnen zetten.” Dat hij dit toch kon, werd recent bevestigd doordat hij zijn studenten hem recent uitriepen tot beste docent van jaar 3 van Geneeskunde.

ISS-docent Georgina Mercedes Gómez merkte dat zij en haar collega’s enorm werden uitgedaagd om te durven experimenteren met nieuwe methodes. “We leerden ook minder te plannen, ons ter plaatse aan te passen en dingen anders te doen. Ik denk dat we veel manieren van werken hebben uitgeprobeerd, waar we ons anders niet prettig bij zouden hebben gevoeld.”

Er werd dus heel wat geëxperimenteerd met video’s, kennisclips, livestreams en quizzen. Dat was voor veel van de geïnterviewde docenten reden om zichzelf op nieuwe gadgets te trakteren. Hoewel ook hier weer niemand zover ging als RSM’er Madertoner die een complete tv-studio in zijn woonkamer bouwde, toen hij constateerde dat de EUR niet aan zijn technische ambities kon voldoen. Maar ook voor ESSB-hoogleraar Sandra van Thiel was het gedwongen thuis doceren reden om te investeren in een goede microfoon en camera.

En waar de een zich verzette tegen thuiswerken, zoals Bisschop Boele die niet eens een werkplek had thuis, was het voor een ander een geluk bij een ongeluk dat hij thuis moest werken, RSM-docent Tobias Brandt zat bijvoorbeeld thuis in de tijd dat zijn eerste kind werd geboren.

Maar oh, wat misten de docenten hun studenten. De interactie, de discussies en de lach na een goed geplaatste grap. Toen Madertoner op een onverwacht moment in het voorjaar een groep van ‘zijn’ studenten trof met wie hij buiten een biertje dronk, sprongen de tranen hem in de ogen.

Het kostte Bisschop Boele, als etnografisch onderzoeker gewend om mensen te observeren in hun natuurlijke habitat, tijd om te ontdekken dat mensen achter een computer ook mensen zijn die handelingen verrichten, en daar de wetenschappelijke schoonheid van in te zien.

De docenten zeggen vrijwel unaniem dat ze niet kunnen wachten om weer fysiek onderwijs te kunnen geven. “Voor mij is weer eens heel duidelijk bevestigd dat een groot deel van goed onderwijs bestaat uit nabijheid en betrokkenheid. Dat hoeft niet per se fysiek, maar contact tussen docenten en studenten is voor mij wel de sleutel tot studiesucces, ook juist in deze veranderde wereld”, zegt Nathalie van der Kooij van de ESL. Ja, zegt ook Matthias Wieser (ESSB), onderwijs en onderzoek hebben spontane ontmoetingen nodig.

Dat bevestigt RSM-docent Tobias Brandt ook. Volgens hem is een academische opleiding meer dan alleen onderwijs. Het is ook ‘overgangsrite’ en daarmee belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling van jonge mensen. “En in een online context ontbreken veel van de sociale elementen die daarmee verbonden zijn.”

Toch verwachten veel docenten dat er elementen van het afstandsonderwijs behouden blijven. De kennisclips, uitlegvideo’s en quizzen blijven een vast element voor pure kennisoverdracht. Bij het onderwijs op de campus komt de nadruk te liggen op het gesprek, de discussie en daarmee de verdieping van de kennis.

Gómez hoopt dat de weerzin van sommige docenten om met nieuwe (online) methodes te werken, blijvend is verdwenen. Die hoop deelt Van der Kooij: “Deze crisis heeft veel flexibiliteit in ons werk en in het onderwijs gebracht, dat is geen slechte zaak en mag van mij zeker blijven.”

En Bisschop Boele, aanvankelijk dus zeer sceptisch over het afstandsonderwijs, zegt nu: “Door corona moest ik me bezinnen op een aantal automatismen die in mijn onderwijs zaten. Dat was gezond. Het kan zijn dat ik pure ‘uitleg’ in de vorm van korte videoclipjes blijf aanbieden zodat het college nog meer ontaardt in een gesprek. Want in het gesprek gebeurt er wat er moet gebeuren, niet in de uitleg.”

En Florian Madertoner, hoewel een groot voorstander van direct contact met zijn studenten, heeft zojuist zijn setup voor het opnemen en streamen van colleges een upgrade gegeven. “Ik ben van plan om zoveel mogelijk te doen om de online ervaring van studenten te verbeteren, corona of geen corona.”