‘Zelfreinigend vermogen aanwezig bij Erasmus Universiteit’

“In het geval van RSM heeft de Erasmus Universiteit op gepaste wijze actie ondernomen door een onafhankelijk onderzoek in te stellen na een rapport van Changerism over de banden van RSM met de fossiele industrie en vervolgens alle aanbevelingen over te nemen”, schrijft minister Van Engelshoven in een brief aan de Tweede Kamer. Volgens haar laat de universiteit ‘hiermee zien dat het zelfreinigend vermogen aanwezig is’.

De vorige minister wilde het rapport van de commissie-Mols afwachten. Mocht dat geen heldere conclusies opleveren, zou ze de Onderwijsinspectie vragen om in te grijpen. Dat acht Van Engelshoven niet nodig. “De inspectie vindt dat de commissie degelijk onderzoek heeft verricht en acht op dit moment eigen aanvullend onderzoek niet nodig.”

Wel benadrukt de minister nog maar eens dat de vrijheid van universiteiten om zelf te bepalen wat ze onderzoeken, onderwijzen en met wie ze samenwerken verantwoordelijkheden met zich meebrengt. “Het is essentieel dat universiteiten in het kader van de academische vrijheid de verantwoordelijkheid nemen voor het geven van kritisch en onafhankelijk onderwijs. Eveneens is het essentieel dat de beginselen van wetenschappelijke integriteit worden nageleefd.”

Het onderzoek van de commissie-Mols werd in opdracht van het College van Bestuur gedaan na een publicatie van duurzaamheidsdenktank Changerism. In die publicatie toonde Changerism aan dat er allerlei vergaande samenwerkingen zijn tussen de RSM en de fossiele industrie. Zo betaalde Shell bijvoorbeeld drie ton voor een onderzoek naar het Nederlandse vestigingsklimaat voor grote bedrijven, zonder dat die betalingen in publicaties werden vermeld. Tegen een van de auteurs van dat onderzoek loopt een procedure bij de Commissie Wetenschappelijke Integriteit. Daarnaast sloot de RSM contracten met Shell en ING, waarin bepaald werd dat de bedrijven de mogelijkheid hebben om het curriculum te beïnvloeden.

Deze conclusies werden ondersteund door onderzoeksjournalisten van Follow The Money, die bovendien stelden dat er banden waren tussen Shell en de hoogleraar die het onderzoek naar het vestigingsbeleid destijds uitvoerde.

De externe onderzoekscommissie onder leiding van Gerard Mols, voormalig rector magnificus van de Universiteit Maastricht, onderzocht de contracten en procedures van de RSM, maar vond geen aanwijzingen dat bedrijven direct invloed uitoefenen op het curriculum. Wel waren er ‘zeer ongelukkig geformuleerde’ contracten met twee bedrijven die zulke beïnvloeding mogelijk zouden kunnen maken en die de bedrijven inzicht konden bieden in de profielen en cv’s van studenten.

De commissie maakt zich meer zorgen over de integriteit van de wetenschapsbeoefening: nevenwerkzaamheden worden niet altijd tijdig opgegeven en er is onduidelijkheid over de status van consultancy-werkzaamheden en de organisatiestructuur van de faculteit. De regels en procedures die de wetenschappelijke integriteit moeten waarborgen, horen ook te gelden voor de private onderdelen van de universiteit, aldus de commissie.

Promovendus Vatan Hüzeir, auteur van het onderzoeksrapport van Changerism dat de aanleiding vormde voor het onderzoek naar de RSM, zei vorige week nog tegen Erasmus Magazine dat de RSM de risico’s bagatelliseert en dat hij op ingrijpen van de minister hoopte.

Volgens hem heeft de commissie-Mols niet diep genoeg gegraven. “Wij hebben vorig jaar onder andere aangetoond dat de RSM onderzoek uitvoerde waarvan vooraf vaststond dat de conclusies moesten bijdragen aan een groter maatschappelijk draagvlak voor gas, terwijl in Groningen het verzet tegen de gaswinning groeide. Onder meer Shell en de NAM betaalden voor het onderzoek. Dat is een glashelder voorbeeld van beïnvloeding.”