Chaoïtis en de Academische Hertogdommetjes

Op maandag 7 oktober 2019 om 13:00 uur liep de Glasbak vol. Stafleden, PhD-onderzoekers, bureauleden en studenten namen plaats. Stoelen werden aangesleept om alle belangstellenden een zitplaats te geven. Sommigen konden alleen nog staan. Plenair Facultair Spoedoverleg. Wat is er aan hand?

Het bestuurlijk genie Frank van der Duijn Schouten, ex-rector magnificus van zowel de Universiteit van Tilburg als de Vrije Universiteit Amsterdam, zette de gloednieuwe organisatiestructuur van de ESPhil op poten, waarin de zelfstandigheid van Wijsbegeerte een beargumenteerd noodzakelijk onderdeel is. Hij bedacht het nieuwe beleid plus bijbehorende financiering, verzekerde zich van de steun van alle andere decanen, en wist als klap op de vuurpijl goedkeuring te vinden bij het College van Bestuur (CvB). Deze man, die thans interim-Decaan van de Erasmus School of Economics (ESE) is, en sinds juni 2019 de Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC) er ook even bij doet, heeft op verzoek van het CvB een Rapport geschreven met opties waarin de vernietiging van de ESPhil veelvuldig voorkomt. Dat Rapport gaan we bespreken in de Glasbak.

De verbijstering is gargantuesk. Sommigen herinneren de dolkstootlegende. Anderen spreken van dolkstootbeleid. Tracht het bestuurlijke genie, na bejubeld en geprezen te zijn bij zijn afscheid als interim-Decaan van de ESPhil, in aanwezigheid van het CvB, ons op afstand het loodje te laten leggen, gelijk een sluipschutter? We proberen te begrijpen wat hier gebeurt. Het begrip behoorlijk bestuur krijgt terstond een geheel nieuwe betekenis. Wellicht zijn zulke onverwachte betekenisveranderingen een kenmerk van een bestuurlijk genie in actie.

Het gewraakte Rapport, geschreven door het bestuurlijk genie in opdracht van het CvB, draagt de titel Erasmus University Rotterdam without Humanities is like spring without lettuce. Afgezien van het brok hermeneutisch kauwgom na like, lijkt dit niet over de ESHCC te gaan. Het gaat er evenwel alleen maar over. Hoe genezen we de ESHCC? Want deze Faculteit is ziek: een uitbraak van chaoïtis heeft iedereen al geruime tijd besmet en organisatorisch blijkt ze een puinhoop. In bestuursjargon heet dat ‘gebrek aan coherentie’ en ‘ondoorzichtigheid van beslissingsprocessen’. Het beeld dat opstijgt uit het Rapport is dat van een verzameling onafhankelijke hertogdommen, die zelfstandig opereren, een autonoom personeelsbeleid voeren, eigenhandig mensen aanstellen, geld beheren, en alles zonder enige democratische controle. De hertogen en hertoginnen leven in onmin met elkaar. Onlangs moest een hoogleraar uit de ESHCC overgeplaatst worden naar de ESPhil, hetgeen blijkbaar de enige mogelijkheid was een onmogelijke situatie te beëindigen; zij is geen filosoof doch thans officieel werkzaam bij de ESPhil. Ik heb niets tegen deze hooggeleerde dame. Wel vind ik het raar dat een niet-filosofe plotseling een hoogleraarsstoel bekleedt bij een faculteit filosofie.

De taak van de Decaan van de ESHCC schijnt te zijn de status quo te beschermen en de hertogdommen met rust te laten. Doordat er genoeg onderzoeksgelden en studenten de faculteit binnenstromen, ging er vermoedelijk niet eerder een alarmpje af bij het CvB. De situatie is evenwel dermate verslechterd dat de persoonlijk animositeit tussen de hertogen en hertoginnen tegen de plinten klotst en ‘aan de overkant’ terecht komt. Het CvB heeft de noodzaak gevoeld in te grijpen. De ex-voorzitter van het CvB van de Universiteit van Amsterdam, Dymphna Cornelia van den Boom, is richting Rotterdam gekuierd, en als ‘bestuurlijk zwaargewicht’ tot interim-Decaan benoemd van de ESHCC door ons CvB. Zij zou orde op zaken stellen en een Rapport schrijven wat te doen met de faculteit. Volgens de geruchtenmachine was zij evenwel zelden aanwezig, en scheidde niettemin een Rapport af waarin fusie van de ESHCC met de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences als de juiste weg voorwaarts werd gewezen. De Faculteitsraden van beide Faculteiten wezen een fusie van de hand. Het CvB besloot wijselijk daar niet tegenin te gaan, door een fusie te forceren en daarmee een nog groter monster te scheppen. Terug naar af.

Geinig is dat het bestuurlijk zwaargewicht werd beschuldigd van plagiaat in vroeger werk aan de UvA. Lekker klikken. Of is dit klokken luiden? Ineens bediende het CvB zich van forensische methoden om te achterhalen of iemand van de ESHCC met het NRC Handelsblad had gepraat, vermoedelijk om de Fusieheks Van den Boom te blameren. Ondertussen kuiert het bestuurlijk zwaargewicht verder, ver weg van de Maasstad, wellicht met een verzameling diesredes van de EUR in haar rugzakje. Over de inzet van misdaad-opsporingsmethoden, die de nationale pers haalden, en waarover het universtiteitsblad Mare van Leiden zich vrolijk maakte, met pijnlijke citaten van Desiderius Erasmus, zwijg ik verder. Wel merk ik op dat dit een nevengevolg is van het probleem ESHCC.

In het Rapport van ons bestuurlijk genie regent het echter fusies. Wat de voort kuierende Van de Boom kon, kan hij beter! Een samensmelting van de ESHCC en de ESPhil, iets waarop trouwens ieder CvB op gezette tijden aanstuurt (en dus nooit van bestuurlijke ervaring leert, verontrustend genoeg), is een dergelijke fusie uit zijn Rapport. Fusie! Een fusie tussen een Faculteit van bijna tweehonderd medewerkers met een faculteit met een staf van nog een veertig medewerkers is geen fusie. Dat is verzwelgen en op den duur verteren. En dit zou de hertogdommen ontmantelen en de chaoïtis bestrijden? Een extra en besmet hertogdommetje Slot Zwart zal het gevolg zijn. Het begin van het einde van Wijsbegeerte aan de EUR. Alsnog!

Net nadat de ESPhil in een fonkelnieuwe toestand, beoordeeld met de hoogste score voor levensvatbaarheid (Eng.: viability) en maatschappelijke invloed (Eng.: impact) volgens de jongste Onderzoekvisitatie uit 2019, en haar florerende Dubbel-Diploma-programma, met een vliegende herstart aan het presteren is, wacht haar de vernietiging. Wat bezielt ons bestuurlijk genie om dermate destructief tekeer te gaan, en de argumenten uit zijn eigen bezielde advies van enkele jaren geleden te negeren? Wat brengt hem ertoe onmogelijke opties aan het CvB voor te leggen, met reacties die de voorspelbaarheid genieten van een Hollandse regenbui? Frank, wat doe je nou?

Voor de zoveelste maal: wijsbegeerte is geen wetenschap en hoort daarom niet thuis in enige wetenschapsfaculteit, zoals een vogel geen vis is en niet in een aquarium thuis hoort. Stop je een vogel toch in een aquarium, dan verdrinkt de vogel.

In de Glasbak merkte logicus Stefan Wintein op dat ons arme bestuurlijk genie twee zaken heeft verward: (i) een vaccin vinden tegen de chaoïtis bij ESHCC en (ii) het vermeende probleem dat de EUR op het terrein van de Geesteswetenschappen te weinig zichtbaar is. Weet ons bestuurlijk genie, en weet het CvB, wel wat een Faculteit Geesteswetenschappen die naam waardig behelst? Zonder talen, letteren en filologie kan er geen enkele sprake zijn van een Erasmus School of Humanities, verklaarde historicus Wiep van Bunge. Instemming alom. Doet het CvB dit toch, dan wordt de EUR de risée van de Nederlandse academische wereld. Probleem (ii) is een non-probleem. De EUR kan geen Erasmus School of Humanities oprichten, tenzij men heel diep in de buidel wil tasten om letterkunde en talenstudies te beginnen. En dan willen concurreren met Leiden, Utrecht en Amsterdam? Gebouw erbij te Woudestein? Pakweg vijftig personen extra personeel? Heeft het CvB stiekem een heuse geldboom geplant?

Ons bestuurlijk genie is een wiskundige en weet echt niet waarover hij praat. Is het succes boven zijn hoofd aan het stijgen? Zal hij alle bestuurlijke varkentjes op Woudestein wassen en daarna wegtrekken als de Messias van de EUR, mijmerend over een standbeeld naast dat van onze naamgever? Onze gereformeerde vriend is zijn deemoed aan het verliezen. Frank, wat is met je aan de hand, kerel?

In plaats van een Faculteit Geesteswetenschappen, die alle andere universiteiten in Nederland hebben, heeft de EUR een zelfstandige faculteit Wijsbegeerte, als enige universiteit in Nederland – op de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) na, dat gelukkig ver weg ligt van Rotterdam. De ESPhil helpt significant mee om de EUR onderscheidend te maken in het universitaire landschap van de Lage Landen. Nee, de EUR heeft geen School of Humanities en moet dat ook niet willen. De EUR heeft iets anders, wat anderen niet hebben. De eensgezindheid van de aanwezigen in de Glasbak is maximaal: unaniem is men tegen iedere ‘fusie’.

Maar wat dan te doen met de chaoïtis van de ESHCC? Laat ik het CvB een handje helpen en ongevraagd van advies voorzien: een reorganisatie. Het besef bij de hertogen en hertoginnen dat zij hun hertogdommetjes hebben kunnen opbouwen dankzij de EUR is weg. Die institutionele omgeving die de EUR is, is een noodzakelijke voorwaarde voor hun academische bestaan en hun belegde boterham. De tijd is aangebroken dat de leidende bestuurders van dit instituut kordaat gaan optreden en hun tanden laten zien. Men gedenke de zachte heelmeesters. Laat de andere, uitstekend functionerende en succesrijke faculteiten, daar in hemelsnaam buiten. Het CvB dient de chaoïtis uit te roeien, en niet te verspreiden. Doel van de reorganisatie zal zijn een geheel nieuwe organisatiestructuur neer te zetten, voor een Faculteit met een nieuwe missie, uiteraard met opengesperde ogen op wat er nu reeds bestaat, bij voorkeur door ons bestuurlijk genie, of door een ander bestuurlijk genie. Iedereen krijgt daarna de keus voorgelegd: hier wil ik werken of hier wil ik niet werken. Wie wil, tekent bij het kruisje, en gaat zich gedragen. Wie niet wil, kan vertrekken met drie maanden salaris.

Tot slot richt ik mij tot alle stafmedewerkers van de ESHCC. Denk aan de miljoenen en miljoenen mensen op Aarde die het verschrikkelijk veel minder hebben dan ieder van u. Denk aan het instituut dat uw academische bestaan en succes mogelijk heeft maakt. Gedenk uw lot. Kom tot besef en tot inkeer. Verhef uw zelve. Een nieuwe lente, een nieuw geluid. Zonder sla. Met velden bloeiende bloembollen en weiden loeiende koeien.