Ongeschikte geneeskundestudenten wegsturen lukt nauwelijks, en dat vindt opleiding een serieus probleem

Onderzoek van EM laat zien dat het Erasmus MC al sinds het begin van deze eeuw meer mogelijkheden probeert te krijgen om ongeschikte studenten van de opleiding te sturen, maar dat de bestaande regels daarvoor niet toereikend zijn. De opleiding werkt hard aan veranderingen binnen het onderwijs en er is een landelijke regeling ingevoerd in 2010, toch staat de oproep voor meer mogelijkheden nog steeds.  

Studenten die een gevaar vormen voor anderen, bijvoorbeeld door het vertonen van grensoverschrijdend gedrag in colleges of tijdens de coschappen kunnen sinds 2010 van de opleiding gestuurd worden op basis van het zogeheten iudicium abeundi. Als er sprake is van gedrag of uitlatingen waarvoor ze een tuchtrechtelijke sanctie zouden krijgen als ze gediplomeerd arts waren geweest, kan dat reden zijn de student van de opleiding te verwijderen. 

Het gebeurt echter zelden dat een student op basis van die regeling wordt weggestuurd. Sinds de invoering van het iudicium abeundi zijn er in Nederland in ieder geval vier studenten van de opleiding gestuurd. Zij gingen alle vier zonder succes in beroep tegen dat besluit. In 2015 werd bijvoorbeeld een Leidse geneeskundestudent weggestuurd. Tijdens zijn coschap Kindergeneeskunde had de student buiten werktijd een 15-jarige patiënt en haar moeder via chats en per telefoon benaderd en seksuele uitlatingen gedaan. In 2022 beëindigde het Erasmus MC de inschrijving van een student op basis van de regeling uit 2010. Een andere zaak over een Rotterdamse geneeskundestudent loopt momenteel nog bij de Raad van State. 

Wegsturen is extreem lastig, stelt de Eindhovense cardioloog René Tio. Hij was jarenlang voorzitter van de Groningse Examencommissie. “Je bent als opleiding verplicht herkansing na herkansing aan te bieden. Je hoopt studenten meer en meer in te laten zien dat ze niet geschikt zijn voor het artsenvak. Maar bij studenten die problematisch gedrag vertonen, is dat gebrek aan inzicht juist het probleem.” 

Zonder misstap van een student is een iudicium abeundi nu eigenlijk niet mogelijk, meent hij. Er is hard bewijs nodig dat de patiëntveiligheid, of die van collega’s of medestudenten, in gevaar is. Meerdere artsen met wie EM sprak bevestigen dit. Als een arts twijfels heeft over een coassistent die stageloopt, dan wordt deze niet alleen gelaten met een patiënt en ontbreekt hard bewijs, terwijl de twijfels er wel zijn. 

Daarom vragen de examencommissies van alle Nederlandse geneeskundeopleidingen al sinds 2022 om een uitbreiding van het iudicium abeundi. Ze noemen de regeling ‘in de praktijk een lege huls’ en willen dat de keuze om een student uit veiligheidsoverwegingen niet alleen te laten met een patiënt ook grond wordt om iemand weg te sturen van de opleiding. 

Na Kamervragen over het verzoek van de opleidingen in 2022 stelde toenmalig onderwijsminister Robbert Dijkgraaf dat hij daar niet in meeging. Het recht op onderwijs was volgens hem te belangrijk, en het is aan artsen om de patiëntveiligheid te garanderen wanneer coassistenten aan het werk zijn. Opleidingen zijn zelf verantwoordelijk om het onderwijs zo vorm te geven dat ongeschikte studenten niet kunnen afstuderen, vond de minister. 

Dat standpunt is ongewijzigd, reageert een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ook nadat voormalig geneeskundestudent Fouad L. een docent doodde en brandstichtte in het Onderwijscentrum omdat hij zijn diploma niet kreeg. “Tijdens de opleiding werken geneeskundestudenten onder de verantwoordelijkheid van BIG-geregistreerde artsen die zijn onderworpen aan het tuchtrecht. Op deze manier wordt de patiëntveiligheid zoveel mogelijk gewaarborgd.” Het ministerie legt daarmee de bal terug bij de opleidingen en de arts-begeleiders in de ziekenhuizen. 

Om te voorkomen dat ongeschikte geneeskundestudenten afstuderen heeft het Erasmus MC het beoordelingssysteem voor de coschappen aangepast. Dat moet meerdere problemen oplossen: zorgen dat studenten niet kunnen afstuderen zonder een bepaalde vaardigheid onder de knie te hebben, dat artsen kritisch kunnen zijn zonder meteen een onvoldoende uit hoeven te delen, dat problemen zoals onprofessioneel gedrag op tijd gesignaleerd worden, en dat genadezesjes worden voorkomen. Ook is er nu meer aandacht voor ethiek en professionele vorming in het geneeskundeonderwijs. 

Toch blijven ruimere mogelijkheden van het iudicium abeundi voor het Erasmus MC zeer gewenst, bevestigt een woordvoerder namens de opleiding. Vanwege het lopende hoger beroep van Fouad L. wil het Erasmus MC niet nader ingaan op vragen over dit onderwerp.