Magere opkomst, maar college interculturele communicatie is de moeite waard

Vrijdagmiddag, vijf voor drie. Docent Maaike Aans zit in een collegezaal op de derde verdieping van het Mandevillegebouw. Haar rugtas ligt op de vloer naast het bureau en op het bord achter haar wordt een PowerPointpresentatie geprojecteerd. Van de vijftig studenten zitten er vandaag maar drie op de kleurrijke stoelen in het collegezaaltje.

Student Coco van der Vlugt probeert te redeneren waarom de rest niet aanwezig is. “Misschien omdat het mooi weer is buiten”, oppert ze. Het college kent geen aanwezigheidsplicht. Het wordt live gestreamd, dus studenten kunnen meedoen vanuit huis en het college terugkijken via Canvas. Zelf is de geschiedenisstudent ‘heel blij’ dat zij in de collegezaal mag zitten. “Zoomcollege is niets voor mij. Ik kan me er niet goed op concentreren.”

In duidelijk en goed gearticuleerd Engels begint Aans het college met begrippen zoals stereotype, etnocentrisme en essentialisme. “In etnocentrisme gebruik je je eigen cultuur als de norm. Alles wat anders is dan je eigen cultuur, wordt als ‘slecht’ of ‘minder’ bestempeld”, legt ze uit. Etnocentrisme benadrukt de positieve aspecten van de eigen cultuur en het negatieve karakter van andere culturen.

Om de begrippen zo concreet mogelijk te maken, laat Aans een video zien waarin een gesprek plaatsvindt tussen een witte man en een Aziatisch uitziende vrouw. Beiden zijn Amerikaans, maar de vrouw krijgt vragen over haar afkomst en taalbeheersing. “Kun je etnocentrisme en essentialisme herkennen in hun interactie?”, vraagt de docent daarna. Studenten, zowel in de zaal als via de chat, proberen haar vraag te beantwoorden. Wanneer een antwoord van een student niet helemaal klopt, reageert de docent respectvol: “Ik snap wat je bedoelt, maar ik zou zeggen dat deze man de vrouw een andere cultuur toeschrijft op basis van uiterlijke kenmerken. Dat is een voorbeeld van essentialisme.”

De PowerPointpresentatie gaat vlot van de ene dia naar de volgende. De docent schakelt haar aandacht moeiteloos tussen de zaal en de videoverbinding. Als ze vragen stelt aan de zaal, vraagt ze of studenten thuis ook meediscussiëren via de chat. Wanneer een student in het lokaal op haar beurt een vraag stelt, herhaalt zij de vraag zodat studenten thuis het gesprek duidelijk kunnen volgen.

Nadia Klomp (derdejaars International Business Administration) tikt tijdens het college mee op haar laptop. “Zijn je aantekeningen compleet?”, vraagt ze aan medestudent Coco tijdens de pauze. Coco schudt haar hoofd en lacht. “Het college gaat soms heel snel”, vertelt Coco. “We hebben veel begrippen, veel te bespreken. Maar het is oké, zolang je je goed voorbereidt, dan kun je het zeker goed volgen.”

Ook al doen de meeste studenten mee vanuit huis, ontbreekt interactie niet in het college. Vooral wanneer ze over semiotiek discussiëren. Semiotiek bestudeert wat tekens (signs) zijn, hun onderliggende betekenis en hoe ze functioneren in de maatschappij.

Ferdinand Saussure is een van de grondleggers van de semiotiek. Volgens hem bestaat sign uit twee gedeeltes: signifier en signified. Signifier is de uiterlijke vorm, terwijl signified het bijbehorende mentale concept ervan is. De docent haalt een hondenplaatje erbij. “Kijk, als ik het woord ‘hond’ zegt, dan is de signifier vier letters: h-o-n-d. Maar het signified is het mentale beeld dat we hebben van een lief, loyaal huisdier.”

Volgend voorbeeld: een plaatje van twee voetballers met hun handen over elkaar. Studenten in de zaal proberen het teken te ontrafelen: maken ze er een vlinder mee? Via de chat komt het antwoord binnen: het is een symbool van de Albanese adelaar. “Inderdaad, dit zijn de Zwitserse voetballers Granit Xhaka en Xherdan Shaqiri. Met dit gebaar vierden ze hun doelpunt tegen Servië”, vertelt de docent. Xhaka en Shaqiri hebben Kosovaars-Albanese roots en dit pro-Albanese gebaar werd door Serviërs als provocatie gezien. Het gaat over de verhouding tussen Albanië en Servië.

Het volgende plaatje is een kaft van een Frans tijdschrift, waarop een zwarte jongen staat die een saluut brengt. Niets bijzonders, zou je denken, maar via de chat raadt een Franse student de betekenis: het is propaganda voor Frans imperialisme, en verwijst naar koloniale trouw aan Frankrijk. Aans grijnst. “Ik had verwacht dat jij dat zou kunnen antwoorden”, zegt ze tegen de student. “Goed gedaan!”

Het anderhalf uur durend college vliegt voorbij. Video’s, memes en plaatjes passeren de revue om de abstracte concepten tastbaarder te maken. “Het is fantastisch hoe de docent verschillende media gebruikt die herkenbaar zijn voor onze generatie. Ze geeft veel voorbeelden uit het dagelijks leven en dat werkt heel erg goed”, complimenteert student Nadia.

Ook student Akiri Yoshino is enthousiast. Zij zit in haar vierde jaar Arts & Culture. “Eigenlijk hoef ik helemaal geen colleges meer te volgen, maar ik heb me ingeschreven omdat de titel van het college interessant klinkt.” Zij is niet teleurgesteld. “Dit is een van de beste colleges die ik heb gevolgd aan de EUR.”