Waarom worden concertkaarten duurder? Studenten leren over kostenziekte in de kunstwereld

Het geroezemoes in de zaal verdwijnt wanneer docent Ellen Loots haar college begint. Elke week analyseren studenten welke economische principes gelden in de kunstsector en hoe ze werken. Deze keer gaat het om podiumkunsten.

Op het scherm achter de docent staan posters van drie verschillende muziekvoorstellingen van een strijkkwartet van Beethoven, eentje van de jaren 1920, 1970 en 2020. Aan de hand van deze posters geeft ze toelichting over de zogenoemde kostenziekte in de kunstsector.

Econoom William Baumol, die de term introduceerde, stelt dat de kostenstijging in de kunstsector sneller gaat dan die in de industriële sector: de kaartjes voor theatervoorstellingen of concerten zijn dus sneller duurder geworden dan een kledingstuk.

Dit heeft te maken met de stagnatie van arbeidsproductiviteit in de kunstsector. “Voor het strijkkwartet van Beethoven heb je steeds vier mensen nodig op het podium, zowel in de jaren twintig als nu”, licht docent Loots toe. “Vergelijk dat met een geautomatiseerde productie van een kledingstuk. Je kan nu misschien wel tien keer zo snel T-shirts produceren als twintig jaar geleden.” Aan de andere kant stijgen de arbeidskosten in de kunst net zo hard als in de industriële sector. “Anders vinden mensen het werk niet meer aantrekkelijk en verlaten ze de kunstsector”, zegt docent Loots.

De combinatie van de stijgende arbeidskosten en de stagnatie van productiviteit is de oorzaak van de kostenziekte. Het gevolg: kunst wordt steeds duurder.

De uitleg van docent Loots is herkenbaar, zegt student Hannah. Ze is zelf artiest: ze danst, acteert en choreografeert. “Ik hoor mensen vaak klagen dat de toegangsprijs voor kunstvoorstellingen zo duur is geworden. Ze beseffen niet dat er veel mensen aan hebben gewerkt en veel tijd in hebben gestoken. Ook de kosten voor bijvoorbeeld de zaal of de techniek stijgen”, vertelt ze. En dat, voegt ze eraan toe, terwijl het arbeidsloon in de kunstsector heel laag is. “Ikzelf word nooit echt goed betaald voor mijn voorstellingen, het kost me soms geld om te kunnen optreden. Daarom hebben artiesten vaak meerdere banen om rond te komen.”

Het college is interessant, zegt student Isabel. Ze speelt keyboard in een indie band en treedt regelmatig op. “Als muzikant hoef ik niet na te denken over de zakelijke kant van mijn werk, want we hebben een manager die alles regelt voor ons. Maar het is toch nuttig om te weten waarom bepaalde economische beslissingen worden genomen”, vertelt ze. Hannah beaamt dat. “Op het podium praten mensen niet over de zakelijke kant van de kunstwereld. Kunstenaars willen alleen maar bezig zijn met creëren, maar like it or not, kunst heeft veel te maken met economie.”

Student Rohan is blij verrast door het college, vertelt hij. “Ik had het vak Economie vorig jaar en ik vond het niets. Dus toen ik dit vak zag, dacht ik: oh, nee!” Maar het blijkt toch een boeiend college te zijn, zegt hij. “Economie kan moeilijk zijn, maar de docent legt altijd helder uit. Ze is geduldig en herhaalt haar toelichting als je het nog niet goed begrijpt. Haar stem is ook zo rustgevend.”