Mag je anticonceptie verplichten bij een psychiatrische patiënt? Studenten leren over gezondheidsrechten van mensen met beperking

“Wat hebben jullie afgelopen week op het nieuws gezien?”, vraagt docent André den Exter aan zijn studenten. Hij start dit college altijd met de actualiteit op het gebied van gezondheidsrecht. “Ik las dat de zaak tegen de verpleegkundige die verdacht werd van de dood van twintig coronapatiënten geschrapt is”, vertelt een student.

De zaak tegen verpleegkundige Theodoor V. was gestart op basis van informatie van de GGZ Drenthe. Doordat de verpleegkundige beademingsapparaten had uitgezet en extra morfine had toegediend, zouden  twintig coronapatiënten zijn overleden. Dit zou V. zelf hebben verteld aan hulpverleners bij de GGZ Drenthe, waar hij in therapie ging vanwege psychische klachten. De hulpverleners hebben de informatie doorgespeeld aan het Wilhelminaziekenhuis waar V. werkte, dat vervolgens aangifte deed tegen de verpleegkundige.

“Maar mag je zomaar doorvertellen wat je client in een therapiesessie vertelt?”, vraagt Den Exter de studenten. Hij geeft een hint: “Denk aan de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg.”

“Ik snap wel dat je als psycholoog een geheimhoudingsplicht hebt, maar wat V. gedaan zou hebben bracht andere mensen in gevaar. Dus ik denk dat het in dit geval wel kan?”, zegt een student twijfelend.

“Ik denk dat je je geheimhouding mag breken, alleen als je denkt dat het gevaar er nog steeds is en dat het een risico met zich meebrengt dat de daad wordt herhaald in de toekomst”, reageert een andere student.

“Precies”, knikt de docent. “Daar gaat het om: herhaling in de toekomst.”

Gedurende het college bespreekt de docent allerlei juridische vraagstukken op het gebied van zorg voor mensen met een beperking: van het recht op levensbeëindiging, het vastketenen van psychiatrische patiënten in Aziatische landen tot het vastbinden van Brandon, een patiënt met een verstandelijke beperking.

Ook het verhaal van Lena passeert de revue. Lena is een 25-jarige vrouw uit de Verenigde Staten. Ze is een patiënt van een psychiatrische instelling. Gezien haar drugsgebruik en abortus in het verleden krijgt ze zonder haar toestemming anticonceptie. Zwangerschap zou volgens de psychiater haar mentale toestand verergeren. Lena wil geen anticonceptie, maar de Hooggerechtshof heeft de dwangbehandeling toegestaan.

“Wat vinden jullie hiervan?”, vraagt de docent. “Is gedwongen anticonceptie een inbreuk op haar gezondheidsrecht?”

“Ik vind het lastig”, reageert een student. “Aan de ene kant is het natuurlijk een inbreuk op haar lichamelijke autonomie, maar aan de andere kant is ze een patiënt met een mentale beperking. Dus ik weet niet waar de grens ligt voor zelfbeschikking?”

“Om de vraag te kunnen beantwoorden, moeten we natuurlijk complete informatie hebben over de medische toestand van Lena”, zegt de docent. “Maar stel dat jullie Lena moeten vertegenwoordigen, dan zou je het verdrag van de Verenigde Naties over de rechten van personen met een beperking tevoorschijn kunnen halen. Daarnaast kan je ook kijken naar de seksuele en reproductieve rechten in het Vrouwenverdrag van de Verenigde Naties.”

Het lezen en bespreken van deze gevallen is wat het college leuk maakt, vindt student Cuno. “Op mijn studie heb ik dit soort college niet”, zegt de uitwisselingsstudent uit Ierland. “We krijgen alleen maar theorieën en moeten wetten uit het hoofd leren. Ik vind het fantastisch dat we het hier hebben over casussen uit het echte leven.”

Student Kyara beaamt dat. “De onderwerpen in dit college komen niet aan bod in andere vakken. De casussen zijn afwisselend en maatschappelijk relevant. Het gaat meestal over onderwerpen die in het nieuws komen of veel worden besproken in de sociale media.”

De logica achter de juridische regels vindt Bernardo het meest interessant aan het college. “De docent kan het legal framework achter een wet goed uitleggen, waardoor ik een breder zicht op het vak krijg. En dat vind ik heel gaaf”, zegt hij. Medestudent Mariline voegt eraan toe: “Hij probeert het college ook interactief te houden en leidt de discussie heel goed. Hij voegt waar nodig context en uitleg toe.”