Een rustige zijstraat in het centrum van Den Haag, een pand ingeklemd tussen een skatewinkel en een Thais restaurant. Met een zwaai draait de geblindeerde deur open. Een jongen met warrig, donker haar en een zwarte hoodie staat in de deuropening. Achter hem doemt, onder twee strakke lijnen designlicht, nog eens een handvol jongens in donkere kleding op, elk zittend of staand achter een scherm. Ze kijken nieuwsgierig, overduidelijk geen visite verwacht.

“Kom anders naar het ontwikkelbureau waarmee ik veel samenwerk”, had Farshida Zafar gezegd. Natuurlijk, we konden ook gewoon op haar kamer op de campus afspreken voor een gesprek over de digitale koers van de Erasmus Universiteit. Maar als we echt op een andere manier over onderwijs na willen denken, doen we er goed aan de wetten van de universiteit even te vergeten. En daarom zijn we hier, een plek waar het academische onderwijs volgens haar nog wel wat van kan leren. Een game-studio. Vrolijk zwaaiend verschijnt ze – grijze Nikes, zwarte spijkerbroek – achterin de industriële ruimte, wat dollend met de programmeurs. “Laten we hiernaast gaan zitten”, zegt ze. “Koffie?”

Farshida Zafar is projectleider online onderwijs en innovatie aan de Erasmus School of Law. Ze leidde het universiteitsbrede visietraject voor online onderwijs binnen de EUR en ontwikkelde talloze nieuwe tools, zoals een VR-rechtbank voor rechtenstudenten. Voor haar bijdrage aan onderwijsinnovaties ontving ze onder meer de Techionista Award en de SURF Onderwijsaward.

Eindbaas

Liesbeth-Noordegraaf-Eelens-onderwijspioniers-geertje-van-achterberg

Lees ook deel 1 in de serie Onderwijspioniers

‘Wij zijn er niet om studenten slimmer te maken, maar kritischer’

Als de universiteit studenten wil opleiden die complexe maatschappelijke problemen –…

“Het lijken twee totaal verschillende werelden”, zegt Zafar, terwijl ze zich naast Superbuff-oprichter Kevin Toet achterover laat zakken op een chesterfieldbank. De universiteit serieus en traditioneel, de gamewereld creatief en gericht op entertainment. “Maar je hoeft helemaal niet zo je best te doen om een academische opleiding ook als een spel te zien.”

Probeer even met haar mee te denken. Er zijn spelregels, vastgelegd in onderwijs- en examenreglementen. Er zijn verschillende levels, de vakken of jaren die je een voor een moet halen. Er is met een beetje fantasie zelfs een eindbaas die je moet bedwingen: de scriptie en de bijbehorende verdediging.

Ze trekt deze vergelijking omdat ze van mening is dat het spel zoals dat aan de universiteit wordt gespeeld niet meer helemaal (ze zegt het bewust voorzichtig) voldoet aan de wensen van deze tijd. Om in de game-metafoor te blijven: het is tijd voor een update.

Zafar was de afgelopen jaren betrokken bij allerlei projecten die daartoe een aanzet gaven. Met blended learning nam ze de deeltijdstudie rechten op de schop (de ooit kwakkelende avondopleiding is nu een bloeiende vrijdagmiddagstudie). Ze bouwde een app (Android/iOS) waarmee studenten tegen elkaar kunnen strijden om hun kennis van een vak te testen en ze zette een online streamingdienst voor juridische literatuur op. Het meest recent voorbeeld is de virtual reality-oefenrechtbank die ze samen met Superbuff ontwikkelde. Maar het blijft wat haar betreft niet bij dit soort losse projecten.

Farshida Zafar vertelt in Studio Erasmus over de VR-rechtbank Bron: www.youtube.com

Cheat rules

“De game-wereld is een miljardenindustrie”, zegt Kevin Toet. “Op sommige vlakken al groter dan Hollywood. Daarin is enorm veel ervaring opgedaan op het gebied van UX-design. Dat kun je gebruiken in het onderwijs.”

UX-design (UX staat voor User Experience) wil zeggen het ontwerpen van een dienst of ervaring waarbij de gebruiker zelfstandig probleemloos zijn weg kan vinden. In het geval van serious gaming betekent dat dat alles spelenderwijs gaat, zelfs het ontdekken van de spelregels. Toet start later die middag, op verzoek van Zafar, een VR-veiligheidstraining op die hij voor Shell ontwikkelde. Daarbij kom je erachter hoe de controllers werken door een paar simpele opdrachtjes te doen: in dit geval een zaklamp en een helm oppakken in de kamer waar je als speler start. Het voelt alsof het spel al begonnen is, terwijl in feite nog uitgelegd wordt hoe de boel werkt.

“We hebben soms de neiging om studenten in een mal te willen stoppen”, stelt Zafar. “Terwijl ze uiteindelijk toch wel zelf op zoek gaan naar de makkelijkste of efficiëntste route. Ik hoor weleens docenten klagen dat studenten zo weinig naar college komen, of de boeken niet lezen. Maar het is niet meer van deze tijd om een one size fits all-model te hanteren. Wat is er mis mee als ze andere manieren vinden om aan die kennis te komen: een video, een uittreksel, een samenvatting?”

“In een game is dat volop geaccepteerd”, zegt Toet. “Daar kies je zelf.”

Zafar: “Er bestaan zelfs cheat rules. Ingebouwde sluiproutes die, als je ze weet te vinden of activeren, een geheime toegang verschaffen tot extra punten of tot een volgend niveau.”

Toet: “Als je het mij vraagt is er geen betere definitie van creativiteit.”

Beetje een nerd

Farshida-Zafar-onderwijspioniers-Geertje-van-Achterberg
Beeld door: Geertje van Achterberg

Zafar is een brok energie. Zo iemand die je binnen vijf minuten enthousiast heeft voor een IT-innovatie waar je tot op dat moment nog nooit van had gehoord. “Ik denk altijd: we gaan het gewoon doen en we zien wel waar het op uitloopt. Je moet lef hebben. Ik ben echt een beetje een nerd. Ik vind onderwijs het allermooiste wat er is. Dat mag ik combineren met mijn passie voor techniek.”

Als kind in een Afghaans vluchtelingengezin ontdekte ze het belang van een snel aanpassingsvermogen. De taal beheersen, nieuwe mensen leren kennen, de cultuur begrijpen. “Maar ook: hoe kan ik mijn leven anders inplannen dan hoe mijn ouders het voor me bedacht hebben? Ik besefte dat je geen genoegen hoeft te nemen met de status quo.”

In een universitaire omgeving is die status quo dat er vooral aandacht is voor onderzoek. Dat krijgt voorrang op zo ongeveer alles, zegt ze. “Het mooie van een academie is dat je leert anders tegen de wereld aan te kijken, maar helaas zie je dat niet altijd terug in ons dagelijks werk.” De Erasmus School of Law, haar uitvalsbasis, is wat dat betreft een ideale plek. “Het is aan de ene kant een faculteit met hele traditionele waarden, maar tegelijkertijd geven bestuurders als Suzan Stoter en Ruben Houweling malloten als ik de ruimte om te blijven innoveren en te groeien.”

Iets met Snapchat

Haar ambities zijn hoog, soms misschien wel een beetje te hoog. Als je je bezighoudt met ICT-innovaties binnen een universiteit (toch niet het toonbeeld van vooruitstrevendheid op dit vlak) neem je het risico om te snel voor de troepen uit te lopen. Zafar toonde zich de afgelopen jaren wonderwel in staat om collega’s, ook binnen andere faculteiten, mee te krijgen. Ze kiest haar battles. En wat scheelt is dat ze nadrukkelijk niet iemand is die met alle technologische winden meewaait. Zo zijn er talloze scenario’s denkbaar waarin ICT juist níet de oplossing is. Als het gaat om het stimuleren van samenwerking bijvoorbeeld (ze oppert en passent een Zombie Escape Room).

Wat universiteiten nu vaak doen, zegt ze, is een hippe innovatie adopteren zonder zich af te vragen wat de didactische meerwaarde in het onderwijs is. Dan moet er iets met Snapchat, met augmented reality of met een MOOC. “Goede innovaties staan wat mij betreft in eerste instantie in dienst van de studenten die aan deze universiteit studeren. Die moeten het beste onderwijs krijgen. Je hebt weinig aan een MOOC, app of VR experience als die niet is ingebed in het bestaande curriculum.”

Als zij het voor het zeggen zou hebben, zou de Erasmus Universiteit serieus investeren in een digitale leeromgeving. En dan niet zo’n Blackboard waarop af en toe een vraag wordt gesteld of een artikel gedeeld, ‘push and pull’ noemt ze dat. Nee, de tijd is voorbij dat je technologie kon beschouwen als een simpel hulpinstrument. Die digitale leeromgeving moet op een gebruiksvriendelijke manier (weer dat UX-design) aansluiten op de talloze verschillende leerstijlen van studenten. De een leert nou eenmaal beter als kennis stapsgewijs via video’s wordt overgedragen, de ander heeft gedetailleerde documenten nodig. Een intuïtief learning management system is overal, altijd en geeft elke student (uiteraard volledig responsive op elk device) de mogelijkheid om op zijn eigen manier door de studie te navigeren.

Geen roosters meer

Farshida-Zafar-onderwijspioniers-Geertje-van-Achterberg-3
Beeld door: Geertje van Achterberg

Precies, een soort spel. Als voorbeeld geeft Zafar École 42, de alom bejubelde, maar ook onconventionele Franse programmeursopleiding waar roosters, docenten en lesboeken zoals wij die kennen niet meer bestaan, maar waar de voortgang van studenten, met een soort blockchain-achtig systeem, wel continu gemonitord kan worden.

“We hebben prachtige lijstjes met eenentwintigste-eeuwse vaardigheden die studenten zouden moeten beheersen om een plek op de arbeidsmarkt te bemachtigen”, zegt Zafar. “Creativiteit, communicatievaardigheden, samenwerken en digital literacy staan daarop steevast heel hoog. Maar ondertussen zijn veel van onze opleidingen nog steeds vooral op tekst gebaseerd. Een rechter of advocaat moet in de toekomst ook begrip hebben van algoritmes. Dat wil niet zeggen dat ze per se moeten kunnen programmeren, maar ze moeten wel begrijpen wat er gebeurt.”

Op dit moment zit Zafar een dag per week bij Superbuff op kantoor. Om aan lopende projecten te werken, maar ook om even te kunnen sparren met de programmeurs en ontwerpers daar. Eind van dit jaar hoopt ze met de Community for Learning and Innovation een soortgelijke plek te creëren in de kelder van het Polakgebouw op Woudestein. Er komt een opnamestudio en een creative space waar studenten en docenten samen kunnen werken aan concrete onderwijsinnovaties.