Morele en politieke meningen hinderen hier in Nederland de vrije wetenschap, vermoedt een meerderheid van de Tweede Kamer. Daarom diende VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg een motie in om een onderzoek in te stellen naar politieke voorkeuren op universiteiten. EM vroeg drie wetenschappers hierop te reageren:

‘Ik heb hier nooit enige druk gevoeld’

Geisje.EM.ElbertDijkgraaf3
Elbert Dijkgraaf Beeld door: Geisje van der Linden

Elbert Dijkgraaf is hoogleraar Empirische economie van de publieke sector bij ESE, en SGP-Tweede Kamerlid. De SGP stemde voor de motie van Duisenberg.

“Het is altijd goed om even te kijken of dit in Nederland ook speelt. Ik heb in het verleden wel ervaren dat onwelgevallig onderzoek bewust onder de pet werd gehouden. Dat ging om landbouwonderzoek in Wageningen. Dat gaat dan niet om de top van de universiteit, maar om individuele capaciteitsgroepen die vooral bezig zijn te bewijzen dat hun resultaten uit het verleden kloppen. Dat vind ik kwalijk.

“Het moet geen onderzoek worden naar politieke voorkeur. Het is ook geen probleem als veel mensen op een universiteit links of juist rechts blijken te zijn. Een universiteit hoeft wat dat betreft geen afspiegeling te zijn van de samenleving, maar het gaat erom dat een wetenschapper zijn privégevoelens niet laat meewegen in zijn onderzoek.

“Ik werk nu sinds 1996 bij de Erasmus Universiteit en heb hier nooit enige druk gevoeld wat dat betreft.”

‘Er heerst een verstikkende consensus op universiteiten’

Chris Aalberts
Chris Aalberts Beeld door: Michel de Groot

Chris Aalberts, docent ESHCC en onderzoeker van media en politiek, schreef onder andere het boek ‘De puinhopen van rechts’.

“Er heerst een verstikkende consensus op universiteiten als het gaat om bepaalde waarden. Natuurlijk word je niet ontslagen als je zou zeggen dat je PVV stemt, maar er wordt op neergekeken: als hoogopgeleide stem je toch geen PVV? Maar waarom niet? Oja, en nu hoor ik te zeggen dat ik zelf geen PVV stem.

“Een rechtse voorkeur is in de sociale wetenschappen ongebruikelijk, er heerst een sterke morele hiërarchie. Het discours over culturele waarden is racistisch en de multiculturele samenleving is prachtig. We zijn vóór emancipatie van vrouwen en homo’s, behalve als de voorvechter Ayaan Hirsi Ali heet. Dus Duisenberg heeft zeker een punt.

“We onderzoeken niet alles, bepaalde specialismen zijn er gewoon niet en dat is raar. Ik bedoel het is geen meerderheid die PVV stemt, maar wel een grote groep. Toch heb ik nog nooit één fatsoenlijk wetenschappelijk onderzoek gelezen naar de vraag waarom mensen op de PVV of Leefbaar Rotterdam stemmen.

“Wat dat betreft heeft de VVD ook boter op z’n hoofd want zij zijn mede verantwoordelijk voor het rendementsdenken en de huidige onderzoeksfinanciering in de wetenschap waardoor er weinig ruimte is voor maatschappelijk relevant onderzoek.

“Een motie als dit gaat dat niet oplossen. Tegelijk denk ik dat je als universiteiten niet bang moet zijn voor een onderzoek, want hoe zeker zijn we dat dit niet waar is: dat universiteiten een links bolwerk zijn?

“Overigens als universiteiten écht links zouden zijn, zouden ze wel wat meer voor kansarmen mogen doen, en dat zie ik ook niet gebeuren.”

‘Deze motie is voor de bühne’

Giorgio Touburg is promovendus aan de Rotterdam School of Management, en columnist voor EM. Recent schreef hij in zijn column over vermeende zelfcensuur op universiteiten.

“Het is lastig om je hier over uit te laten zonder echt politiek te worden. Ik denk dat sommige disciplines – zoals de humanities – voorsorteren op wat linksere mensen. Daar zit geen actieve ideologische campagne achter. Zo komen mensen die wat zouden willen doen aan ongelijkheid of maatschappelijk onrecht eerder terecht bij een studie als Sociologie, dan bij bijvoorbeeld Finance. Dat hoeft geen probleem te zijn, want disciplines kunnen van elkaar leren.

“In andere wetenschappen valt het volgens mij wel mee. Bij Bedrijfskunde, waar ik werk, ben ik wel linkser dan de mainstream. En kritiek op de Economie is vaak dat onderwijs en onderzoek te sterk leunen op neoklassieke modellen.

“Het lijkt me heel interessant om er onderzoek naar te doen. Maar ik ben er wel huiverig voor. De grote vraag is wat voor agenda er achter zit, of wat voor gevolgen Duisenberg zou willen geven aan zo’n onderzoek. Wat wil hij doen als blijkt dat de humanities heel erg links zijn? Moet er dan een diversiteitsbeleid voor politieke opvattingen komen op universiteiten? En betekent dat dan ook dat economische faculteiten verplicht Marx moeten gaan doceren?

“Duisenberg schetst een soort taboesfeer waarin rechtse wetenschappers bang zouden zijn om hun mening te uiten. Daar herken ik me totaal niet in en heb er ook nog nooit concreet bewijs voor gezien. Ik begrijp wel dat de VVD inhaakt op een lucratieve trend in de publieke opinie, namelijk het idee dat we allemaal de mond gesnoerd worden door politiek correcte linksgekkies. Maar in campagnetijd is het zo klaar als een klontje, dat deze motie voor de bühne is.”