De walk-in in het Van der Gootgebouw was toegankelijk voor alle studenten en medewerkers. Zo’n twintig belangstellenden, onder wie opvallend veel studenten en promovendi van de Erasmus School of Law, namen de moeite om het gesprek met voorzitter Ruard Ganzevoort en commissielid Liesbeth Enneking aan te gaan.
Na een korte introductie van het nieuwe advies van de commissie, dat vorige week gepubliceerd werd, riepen verschillende aanwezigen de commissie en de universiteit op tot een snelle boycot van alle Israëlische instituten, maar daar wilde Ganzevoort niets van weten. “Dat is niet onze opdracht en niet onze rol”, zei de rector van het International Institute of Social Studies. “De Nederlandse staat heeft iets te zeggen over de relaties met Israël als geheel, de universiteit heeft te maken met partnerinstellingen. Dus het is aan de politiek om te beslissen over een boycot. Wij willen als universiteit geen politieke invloed uitoefenen op een ander land.” Ganzevoort legde uit dat de commissie geen boycot onderzoekt, maar vooral wil waken over de waarden en integriteit van de Erasmus Universiteit.
Drempel
Ganzevoort probeerde ook duidelijk te maken dat het uitgangspunt van de universiteit samenwerking en academische vrijheid is. “Ook als dat schuurt met onze waarden. In sommige andere landen worden bijvoorbeeld de lhbti+-rechten niet goed gerespecteerd, maar toch werken we daar samen met partnerinstellingen. Maar als de verschillen boven een bepaalde drempel komen, kan samenwerking een probleem worden.” Die drempel lijkt voor Israëlische instituten te liggen bij samenwerking met de IDF, het Israëlische leger. Maar niet elke samenwerking telt even zwaar, legde Ganzevoort uit. Het ligt er ook aan wat die samenwerking inhoudt, hoe de universiteit zich uitspreekt over de oorlog en in hoeverre de academische vrijheid gewaarborgd is.
De zaal nam daar geen genoegen mee. Meerderen wezen Ganzevoort erop dat het Internationaal Strafhof het al in januari 2024 ‘plausibel’ noemde dat wat er in Gaza gebeurt als genocide te kwalificeren valt. Anderen wezen op rapporten waarin Israël van misdaden tegen de menselijkheid beschuldigd wordt. Docent Jeff Handmaker, bekend van eerdere teach-ins over Palestina op de campus, suggereerde de bewijslast ‘om te draaien’ en Israëlische partners zelf te laten bewijzen dat ze niet met de IDF samenwerken. Een aanwezige promovendus ging nog een stapje verder: “Wat hebben we aan de samenwerkingen? Stop er nu mee.”
Erasmiaanse waarden
Federica Violi, universitair hoofddocent Internationaal recht, pakte de commissie stevig aan op de opvatting dat de universiteit geen politieke invloed wil uitoefenen. “De Erasmiaanse waarden, zoals maatschappelijke betrokkenheid, verbindend en ruimdenkend, zijn per definitie politieke opvattingen. Hoe kun je dan zeggen dat de universiteit apolitiek moet blijven?”
Het gesprek was bij vlagen verhit. “Waarom probeer je de samenwerking met Israëlische instituten te rechtvaardigen?”, vroeg een promovendus op het hoogtepunt van de discussie aan Ganzevoort. “Hoeveel baby’s moeten er nog sterven voordat het te veel is voor deze universiteit?”
'Genoeg bewijs'
Handmaker deed de commissie nog een handreiking. “Dit assessment is heel behulpzaam. Het geeft duidelijk aan hoe de universiteit erin staat en geeft handvatten om verder te discussiëren.” Hij was kritisch op de mening van de commissie dat er nog verder onderzoek nodig is. “Er is genoeg bewijs, dat kan ik je zo aanleveren”, hield hij de commissie voor. “En je hoeft niks te bewijzen om te kunnen stoppen met een samenwerking.”
Andere aanwezigen vonden de bandbreedte van het advies te smal. “Kijkt de commissie bijvoorbeeld ook naar samenwerkingen met Israëlische bedrijven?”, vroeg Violi. Dat is nog niet het geval. De commissie gaat hier in de toekomst wel naar kijken.
'Too little, too late'
De aanwezigen waardeerden dat de universiteit voor het eerst nadenkt over de waarden van een partnerinstituut en dat er nu een raamwerk is waarmee je samenwerkingen kunt toetsen. Dat was bijvoorbeeld bij de beslissing om alle Russische universiteiten te boycotten nog niet het geval.
Ook commissielid Enneking erkende dat deze commissie wellicht ’too little, too late‘ is. “Universiteiten hebben tot nu toe nooit kritisch naar hun samenwerkingsverbanden gekeken. Ze hebben te lang gezegd: wij vallen niet onder maatschappelijk verantwoord ondernemen, want wij zijn een universiteit.” Ze benadrukte het belang van de demonstrerende studenten, die daarmee universiteiten in beweging kregen.
Het publiek in de zaal vroeg zich af hoelang het gaat duren voordat de commissie een advies geeft over de banden met specifieke instituten in Israël. “Dat advies volgt in mei”, beloofde Ganzevoort. Hij benadrukte nogmaals dat de commissie een zorgvuldige afweging moet maken om ‘op een institutioneel niveau de banden te verbreken’. “Tegelijk is elke academicus vrij om zelf te bepalen met wie die wil samenwerken. Die kunnen dus vandaag al stoppen.”
