Waarom we politici laten liegen

In de politiek werkt dit helaas anders. Politici lekken maar al te graag informatie naar journalisten, op voorwaarde dat die hun naam niet noemen. Daarna publiceren zij verhalen die mensen niet kunnen controleren, omdat we niet kunnen zien waar de media ze vandaan hebben. Journalisten die de staatssecretaris veroordelen, maken zo maar al te vaak dezelfde fout als zij.

Van 2003 tot 2021 was ik actief als Kamerlid en in die tijd heb ik de politiek zien veranderen: onze parlementaire democratie is steeds meer een mediademocratie geworden. In de Kamer horen de debatten plaats te vinden, waarvan de media verslag moeten doen. In werkelijkheid gebeurt het tegenovergestelde: politici gaan voortdurend discussies aan in de (sociale) media, waarna in het parlement hoogstens nog eens wordt nagepraat.

Dat is erg, omdat het zorgt voor een andere politieke logica. In het parlement zitten verschillende mensen, die ingewikkelde problemen bespreken en compromissen moeten sluiten. In de media gaat het meestal over bekende personen en eenvoudige keuzes, zonder dat politici direct met elkaar in debat gaan.

We leven in een land waarin politici goed beschermd zijn en bijna alles mogen zeggen. Politici willen ook graag met hun naam in de media, om hun zichtbaarheid te vergroten. Wat is dan de reden dat zij naar die media anoniem informatie lekken en juist niet willen dat hun naam wordt genoemd? Omdat ze niet de waarheid willen spreken en informatie die zij geven niet klopt, eenzijdig is of uit het verband gerukt.

Journalisten die zich lenen voor dit soort praktijken weten dit ook wel. Zij doen op deze manier niet meer verslag van de politiek, maar zijn zelf tot onderdeel geworden van het Haagse spel. Toch gebeurt het voortdurend en neemt het lekken in Den Haag alleen maar toe. Zo laten we liegende politici met hun leugens wegkomen.

Stel ik schrijf een wetenschappelijk artikel en daarin doe ik allerlei beweringen, gebaseerd op allerlei gegevens, waar ik echter niet naar verwijs en die voor collega-wetenschappers niet te controleren zijn. Stel dat ik bovendien de eis stel dat dit artikel anoniem zal worden gepubliceerd, zonder dat mijn naam wordt genoemd. Ik weet zeker dat geen enkel wetenschappelijk tijdschrift dit artikel zou plaatsen.

Toch lees ik ook in zogenaamde ‘kwaliteitsmedia’ voortdurend artikelen die zijn gebaseerd op anonieme bronnen, of op lekkende politici en hun voorlichters. Met informatie die door collega-journalisten, laat staan door de nieuwsconsumenten, niet kan worden gecontroleerd.

Het is goed dat staatssecretaris Maeijer haar scriptie gaat overdoen en zo het belang leert van goede verwijzingen. Nog beter is het als alle lekkende politici dit zouden doen. En alle journalisten die zich lenen voor al deze politieke leugens.

Ronald van Raak is hoogleraar Filosofie in Nederland.