Als wijsheid twijfelen is, zijn academici dan misschien te wijs?

Deze voortdurende zoektocht naar kennis komt ons niet alleen professioneel ten goede, maar ook persoonlijk. Maar er is een minder glamoureuze kant aan deze intellectuele reis, een die ons vaak op een eindeloze snelweg van zelftwijfel en onzekerheid houdt.

De onophoudelijke stroom van nieuwe informatie kan een spannende uitdaging zijn. Maar die zorgt ook voor een overweldigende, zelfs ontmoedigende, vloedgolf waardoor we ons afvragen: zullen we ooit genoeg weten? Onze studenten stellen zich vaak dezelfde vraag, maar zij hebben tenminste de illusie van een finishlijn: het afronden van hun diploma’s. Academici daarentegen hebben zo’n eindpunt niet, tenzij we pensioen beschouwen als ons verre en steeds verder wegschuivende doel. Dus blijven we voor altijd gevangen in een cyclus van leren en zelfevaluatie.

Socrates sprak de waarheid toen hij zei ‘hoe meer je leert, hoe minder je weet’, waarbij hij zelfkritiek benadrukte als een fundamenteel onderdeel van wijsheid. Dit is niet slechts een abstracte filosofische overpeinzing; het wordt ondersteund door psychologisch onderzoek. Het Dunning-Kruger-effect toont aan dat degenen met beperkte kennis de neiging hebben hun competentie te overschatten, terwijl hoogopgeleide individuen vaak hun eigen vaardigheden onderschatten – een fenomeen dat bekendstaat als het imposter-syndroom. Samen vangen deze concepten de academische ervaring behoorlijk goed samen.

Hoewel we duidelijk geen gebrek aan wijsheid hebben als het om zelftwijfel gaat, lijkt het dat we een herinnering nodig hebben aan het feit dat we al veel doen, dat we al veel weten, en dat we waardevolle bijdragen kunnen leveren. Het lijkt alsof we volop worden aangemoedigd om ruimte voor verbetering te omarmen, ons werk – en, bij uitbreiding, onszelf – aan rigoureuze peer review te onderwerpen en onszelf de strengste critici te zijn.

Maar wat is er dan met de aanmoediging om zelfverzekerd te zijn en te handelen? Dit gaat niet alleen om het verlichten van de interne druk die veel academici teistert, het gaat erom de bredere impact van onze kennis te erkennen.

Neem bijvoorbeeld de wereldpolitiek. In plaats van te vertrouwen op vooraanstaande experts, worden cruciale beslissingen en beleidsmaatregelen vaak vormgegeven door degenen die niet alleen slecht geïnformeerd, maar ook overmoedig zijn in hun onwetendheid. Terwijl academici aarzelen en twijfelen of ze gekwalificeerd zijn om zich uit te spreken, staan veel minder capabele individuen in de schijnwerpers. Het klassieke Dunning-Kruger-effect in actie.

Zelftwijfel, wanneer het in balans is, is een geschenk. Het drijft ons om beter te worden, om te blijven vragen, om naar nauwkeurigheid te streven. Maar er komt een punt waarop het niet langer constructief is en in plaats daarvan een obstakel wordt. Socrates had gelijk: we zullen nooit alles weten. Maar hij zei ook: “Wees zoals je wilt lijken.” En ik wens dat academici lijken op zelfverzekerde individuen die klaar zijn om de wereld te vormen, niet alleen om deze te observeren.