Geschiedenisstudenten in dubio over dienstplicht: ‘Mensen de oorlog in sturen eigenlijk not done’

“Stel dat er oorlog is in Utopia”, zegt docent Gijsbert Oonk tegen ruim dertig studenten in de collegezaal. “En de staat heeft moeite om een leger te rekruteren. Wat is volgens jullie de beste manier om dit op te lossen?”

Voorafgaand aan deze vraag vertelde de docent over de ideeën van zeventiende-eeuwse filosoof John Locke. Vrijheid en gelijkwaardigheid zijn volgens Locke de basale natuurwet van de mensheid. Mensen kunnen prima zelf bepalen hoe ze willen leven, zolang ze niemand pijn doen en niemands bezit afpakken. Locke vroeg zich af waarom we een overheid nodig hebben én in hoeverre de overheid het leven van de maatschappij mag bepalen.

Na de uitleg over Locke en libertarianisme legt de docent de casus voor om de mening van studenten te toetsen.

Op het scherm achter Oonk staan drie keuzes. De eerste is salaris van militairen verhogen zodat de functie aantrekkelijker wordt en er meer mensen zich inschrijven. Dienstplicht instellen, of willekeurig mensen selecteren, is de tweede keuze. De laatste optie is buitenlanders werven om Utopia te verdedigen.

“Wie kiest voor optie één?”, vraagt Oonk. Een derde van de zaal steekt de handen op. “Het gemiddelde salaris van het leger, bijvoorbeeld in Nederland, is vrij laag”, zegt een student. “Dus het is een logische oplossing om de baan zo aantrekkelijker te maken. Mensen gaan dan vrijwillig het leger in, in plaats van gedwongen als dienstplichtigen.”

“Maar buitenlanders rekruteren werkt volgens hetzelfde principe, waarom kies je niet voor optie drie?”, vraagt de docent.

“Nou, ik ben er niet zeker van dat de mensen uit het buitenland Utopia oprecht gaan verdedigen. Het is mogelijk dat ze een dubbele agenda hebben”, antwoordt de student.

Een andere student weet niet waar hij voor moet kiezen. “Ik vind het een dilemma”, vertelt hij. “Bij opties één en drie gaat het naar mijn gevoel om geld in plaats van loyaliteit. Maar optie twee, mensen verplichten om naar de oorlog te gaan is eigenlijk not done.”

Student Marnix weet wel wat hij gaat doen als hij opgeroepen wordt voor dienstplicht. “Ik ga dat zeker doen. Liever niet, natuurlijk, maar ergens heb ik een plichtsgevoel. Ook een gevoel van: ik laat me echt niet uit mijn land jagen”, zegt hij.

Dichtbij Marnix zitten studenten Jente en Wessel. Die vinden het college boeiend. “Het is zo interessant om erover na te denken hoe je een staat kan organiseren”, zegt Wessel. “Daarnaast stelt dit college je mening op de proef. Je hebt natuurlijk ideeën over wat je goed of slecht vindt. De docent daagt die ideeën uit door verschillende casussen voor te leggen.”

Jente knikt. “Zoals je idee van vrijheid. Locke zegt dat iedereen vrij is geboren. Maar toch kan de staat bepalen wat mag en niet mag. Ik ben er nog niet over uit in hoeverre de staat dat mag doen, maar het is leuke stof tot nadenken.”

Wat studenten Sara en Mirthe het leukst vinden aan het college is de discussie. “Ik vind het leerzaam om te luisteren naar de meningen van medestudenten. Soms debatteren we en je moet je mening goed onderbouwen en beargumenteren.” Mirthe voegt eraan toe: “De docent begeleidt de discussie ook goed, hij stimuleert ons tot nadenken en geeft ruimte zodat we zelf onze ideeën vormen.”