‘Op het gebied van duurzaamheid is Geneeskunde hét voorbeeld’

‘Hoe kan het zijn dat leefomgeving en klimaatverandering zoveel impact hebben op de gezondheid van mensen en dat we er maar twintig uur aan besteden in de hele opleiding?’ Met die vraag kwamen studenten naar Ed van Beeck en Lex Burdorf van de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg in het Erasmus MC. Burdorf is afdelingshoofd, Van Beeck verantwoordelijk voor de onderwijstak. Goed punt, vonden ze. Dus is een plan gemaakt en geld aangevraagd om dat te veranderen.

“Meer hart- en vaatziekten door de warmere zomers, meer astma door de slechtere luchtkwaliteit. We zien allemaal de gevolgen van de opwarming van de aarde al in de spreekkamers”, vertelt Burdorf. “Mensen worden overal al ziek door de gevolgen. Juist die noodzaak maakt dat het draagvlak voor meer duurzaamheid in het curriculum groot is binnen het Erasmus MC.”

Duurzaamheid is een breed begrip hier. Het gaat over de gevolgen van klimaatverandering (‘waar mensen al aan sterven in delen van de wereld’, zegt Burdorf), over verspilling, voedsel, leefomgeving. Eigenlijk over alles van het vakgebied van de Maatschappelijke Gezondheidszorg, wat alles buiten het lichaam is. “De meest duurzame behandeling is geen behandeling”, stelt Burdorf. Kortom: voorkomen is beter dan genezen, en dat is in een gezondheidszorg die steeds meer onder druk komt te staan extra hard nodig.

Terwijl de docenten op de 24^e verdieping van het Erasmus MC vertellen over de aanpak, spelen studenten het klimaatspel in onderwijsruimte 73. Het vak dat ze volgen over duurzaamheid was vorig jaar nog een vrije keuze, en is dit jaar voor alle derdejaars verplicht. Onderdeel daarvan is dit kaartspel, waarbij studenten aan de hand van speelkaarten relaties moeten leggen tussen gezondheidsgevolgen en menselijke handelen. Wat zijn gevolgen van altijd voedselzekerheid willen hebben? Er is een infrastructuur nodig, kassen, intensieve landbouw. In die landbouw worden verdelgingsmiddelen tegen insecten gebruikt, wat als je die binnenkrijgt? Zo discussiëren de studenten door.

“Het gevolg van dit alles is dat je verdrietig wordt”, grapt student Pieter over de laatste kaart van de rij: mentale gezondheid. “Al is het wel een beetje zo eigenlijk…” Van Beeck kijkt mee en legt uit: “We zagen vorig jaar dat studenten wat terneergeslagen van werden van het spel, want wat kun je doen als de problemen zo groot zijn? Daar gaan we dit jaar meer op in. Wat je kan doen als arts is best een hoop.”

Als voorbeeld geeft Van Beeck de veranderingen in medicatievoorschriften. Vroeger kreeg een patiënt een standaardhoeveelheid. Zaten er twaalf pillen in een doosje, dan kreeg je er twaalf, zelfs als je er maar zes nodig had. Die andere helft werd weggegooid. Nu krijgen patiënten wat ze nodig hebben. “Dat scheelt veel afval. We focussen ook op handschoengebruik, want dat is niet overal nodig. Vaak is het hygiënischer om goed je handen te wassen.”

“Ik hoor niets nieuws eigenlijk”, zegt student Elise eerlijk over het spel. “Maar het klikt nu wel veel meer”, vindt Tim die aan de andere kant van de tafel zit. Daar is ze het wel weer mee eens. Grote discussies waren er vandaag niet, dat was een week eerder wel anders, vertelt Julliette Mattijsen, een van de studenten die meer duurzaamheid hoopte te zien in het onderwijs. “Vorige week waren er ook studenten die niet zo geloofden in klimaatverandering, dat leverde een open en interessante discussie op. Uiteindelijk zagen ze wel dat sommige gezondheidsgevolgen door menselijk handelen veroorzaakt worden.”

“Op het gebied van duurzaamheid in het onderwijs is Geneeskunde hét voorbeeld voor alle studies op campus Woudestein.” Dat zei Derk Loorbach, hoogleraar Sociaaleconomische transities tijdens de laatste duurzaamheidsdialoog, een serie bijeenkomsten over de duurzame toekomst van de universiteit. Burdorf: “Dat klopt. Waar het volgens mij uit voortkomt, is dat we het hier gewoon zijn gaan doen. We zijn begonnen met duurzaamheid bespreken in het onderwijs, zonder te vragen: is dat wel nodig? Ik ben wel eens bij die dialogen geweest en dan dacht ik: ik snap het niet. Waarom dat eindeloze praten over het nut ervan?”

 Van Beeck knikt zachtjes als Burdorf spreekt. Ze vinden het beiden een noodzaak om artsen te laten nadenken over een duurzame werkwijze én over de impact op de leefomgeving.  “Te lang heeft de focus in de opleiding gelegen op individuele gezondheid, op alles wat in een mens speelt, en op spreekkamervaardigheden”, vertelt Van Beeck.

Volgens de twee docenten is er meer aandacht nodig voor klimaat, duurzaamheid en de opwarming van de aarde dan zij in hun onderwijsuren kunnen geven. Het is belangrijk dat andere specialisaties ook meedoen. “We geven trainingen aan docenten van andere vakgebieden over hoe ze deze thematiek in het onderwijs kunnen verwerken”, vertelt Van Beeck. “Bij gynaecologie vertellen ze voortaan over de groene bevalling, dus minder afval produceren tijdens een bevalling.”

Het nieuwe curriculum van Geneeskunde dat in gaat per september zal meer casusgestuurd zijn. “In het allereerste introductieblok, in de eerste week zit een casus over leefomgeving”, vertelt Burdorf. “Het draait om de vraag ‘hoe gezond is Rotterdam?’. Dan krijgen ze data over de gezondheid van inwoners in de afgelopen tien jaar. Het idee is dat ze nadenken over hoe de verschillen ontstaan: is het een leefstijl, inkomen, meer of minder groen in de omgeving, waarom leven mensen in Kralingen gemiddeld langer dan op Zuid. De boodschap: de omgeving waar in je woont, studeert, leeft, dat bepaalt de gezondheid van jou en je buren.”