‘Dus ze was een voorstander van rassenscheiding?’ Filosofiestudenten nemen Hannah Arendt onder de loep

“Leuk dat jullie hier zitten in plaats van op het strand”, zegt docent Julien Kloeg wanneer hij het college begint. Het is een zonnige nazomerdag en de temperatuur loopt op tot boven de 30 graden. De airco zoemt en de gordjinen zijn dicht, maar het kan de warmte niet buiten de deur houden.

Het grote scherm achter Kloeg toont een foto uit 1957 die een historisch moment heeft vastgelegd: te zien is Elisabeth Eckford, lopend naar school met een boek in hand. Achter haar staan scheldende witte schoolgenoten. Eckford is een van de Little Rock Nine – negen zwarte tieners die in de schijnwerpers stonden in de strijd tegen de rassenscheiding in het Amerikaanse onderwijs.

In 1954 besloot het Federale Hoofdgerechtshof van de Verenigde Staten in de rechtszaak Brown vs. Board of Education dat de wettelijk vastgelegde rassenscheiding op openbare scholen ongrondwettig was en zwarte kinderen dus officieel naar alle scholen mochten gaan.

Drie jaar later opende het schoolbestuur van de stad Little Rock hun deuren voor zowel witte als zwarte kinderen. De gouverneur van de staat was er fel tegen. Toen negen zwarte kinderen – de Little Rock Nine – hun nieuwe school voor het eerst wilden betreden, kregen ze de nodige verwensingen naar hun hoofd geslingerd door witte demonstranten. De gouverneur liet de leerlingen zelfs tegenhouden door de leden van de Nationale Garde van Arkansas.

Een student midden in de zaal fluistert naar zijn medestudent: “Shit, ze is nu waarschijnlijk net zo oud als mijn oma.”

De Duits-Amerikaanse filosoof Hannah Arendt heeft haar overpeinzingen over de Little Rock Nine in 1959 op papier gezet. Het is niet aan de overheid om te verklaren of rassenscheiding op school ongrondwettelijk is, schreef ze in een essay. Wat in Little Rock gebeurde was volgens haar het politiseren van onderwijs, waardoor kinderen de slachtoffers werden.

“Dus ze was een voorstander van rassenscheiding?”, vraagt een student.

“Haar mening ligt genuanceerder”, antwoordt de docent. Arendt verdeelt de wereld in drie domeinen: persoonlijk, sociaal en publiek. In het persoonlijke domein speelt het individuele leven zich af. In het sociale domein bepaalt de gemeenschap de spelregels en in het publieke domein wordt de samenleving geregeld. “Ze keurde rassenscheiding niet goed, maar het was volgens haar niet aan de politiek om de regels te bepalen.”

Arendts punt is dat gelijkwaardigheid een politiek concept is dat bestaat in het publieke domein, terwijl onderwijs zich bevindt in het sociale domein. Het idee van gelijkwaardigheid kan je volgens haar niet toepassen op het onderwijs, want daarmee politiseer je het onderwijs. “Het onderwijs wordt een instrument als politiek zich ermee bemoeit”, licht docent Kloeg toe. Arendt is van mening dat de scholen – als sociale gemeenschap – zelf moeten beslissen over hun beleid.

Student Annelisa volgt het college aandachtig. Het onderwerp vindt ze interessant. “Van kleins af aan ben je onderdeel van het onderwijssysteem, maar je denkt er nooit over na: wat is onderwijs nou precies? Wie mag de spelregels bepalen?”

Aan de andere kant van de zaal zit student Maud. Zij moest even wennen aan dit college, vertelt ze. Ze begint dit jaar aan Filosofie en is daarnaast tweedejaars bedrijfskundestudent. “Filosofiecolleges zijn meer verhalend, terwijl ik bij Bedrijfskunde feiten en methoden voorgeschoteld krijg. Hier word je uitgedaagd om na te denken en een eigen mening te vormen”, vervolgt ze. “Gelukkig legt de docent het verhaal helder uit met simpele voorbeelden en plaatjes. Dat vind ik fijner dan hele lange teksten lezen.”

Vooral de discussie tijdens het college vindt medestudent Alessandro waardevol. “Het is boeiend om te zien hoe verschillend de meningen kunnen zijn over een onderwerp. Het prikkelt en verrijkt je”, zegt hij. “De kers op de taart is dat de docent de discussie goed kan leiden, hij geeft ons nieuwe inzichten.”