‘Wordt de gemiddelde student ingehaald door de slechte student bij het recht op een studiebeurs?’

Maar zelfs deze traditionele kijk op privileges wordt vanuit progressieve hoek aangevallen. In haar recente tirade tegen de westerse samenleving is de oproep van Servant-Miklos voor studiebeurzen waarmee niet de beste arme studenten geholpen worden maar eerder gemiddelde arme studenten, een flagrant voorbeeld van een goedkoop lokkertje dat een dure aankoop blijkt te zijn. Armoede was historisch gezien een goede reden om mensen te helpen. Het is interessant te zien dat arm zijn nu een voorrecht betekent. Deze studenten vallen nu buiten de categorie die hulpwaardig is! Arm zijn is niet voldoende! De eindeloze dans tot de finishlijn gaat maar door.

Servant-Miklos stelt dat een studiebeursprogramma moet worden beoordeeld op het niveau waarop gemiddelde arme studenten geholpen worden, een lovenswaardig streven. Maar gezien het feit dat de middelen beperkt zijn, zal dit ertoe leiden dat academisch sterke arme studenten worden benadeeld zodat academisch zwakkere arme studenten ondersteund kunnen worden. Mijn directe zorg hier is: hoe zullen deze criteria er over een jaar uitzien? Zal de academisch gemiddelde arme student worden ingehaald door de academisch slechte student als het gaat over het recht op een beurs? En dat vervolgens studenten met een bewezen slechte staat van dienst uitverkoren worden voor een studiebeurs! Is er nog iemand die vindt dat dit de juiste weg is die we met het onderwijs moeten inslaan?

Servant-Miklos argumenteert overtuigend over de obstakels waarmee sommige studenten worden geconfronteerd. Sommige van deze obstakels zijn afkomstig uit het systeem, andere kunnen worden toegeschreven aan individuele studenten. Dit laatste punt is belangrijk om op te helderen. Iedereen erkent dat we groepen studenten hebben die met immense problemen geconfronteerd worden: slecht (op zijn best) onderwijs, intergenerationele armoede en problematische thuissituaties. Maar wat totaal ontbreekt in de scheldkanonnade van Servant-Miklos over het moderne onderwijs, zijn daadwerkelijke oplossingen en weldoordachte invalshoeken om het probleem aan te pakken.

De analogie van het tennisracket bijvoorbeeld is slim maar hoogst oneerlijk. Hoe komt het dat progressieven graag de beste 1 procent proberen te vinden (Roger Federer) en dit vervolgens afzetten tegen de rest van ons in hun vermeende en sociaal geconstrueerde categorieën. Dit is te vergelijken met dat ik in dezelfde categorie word geplaatst als Bill Gates, omdat ik een blanke man ben. Want daar houdt de vergelijking op. Eerlijk waar, kijk maar naar mijn bankrekening: een hoop nullen en een berg stof! Velen zijn graag bereid om de kenmerken van die 1 procent over te hevelen naar de resterende 99 procent, als rechtvaardiging om de hele groep te demoniseren. Laten we voor de verandering eens wat statistieken en academisch denken gebruiken. In een normaalverdeling is de 1 procent anders dan de rest! Dit geldt voor alle fenomenen die een zekere verdeling volgen, van schoenmaat tot IQ. Schoenen van maat 50 zijn statistisch gezien anders dan de gemiddelde schoen van maat 44. Deze argumenten op basis van 1 procent zijn op zijn best zwak en oneerlijk in hun toepassing.

Servant-Miklos gebruikt een cirkelredenering als het gaat over het ‘toonbeeld van deugd’. Ze toont hierbij in feite haar eigen vooroordelen aan jegens deze studenten (of is het misschien hun succes?). Als een student ‘tegen alle verwachtingen in’ slaagt, een student die volgens haar had moeten falen vanwege de ongelijkheid in het systeem, is dat succes niet genoeg en misschien zelfs ongeldig. Want dat succes vindt volgens Servant-Miklos plaats binnen een bevooroordeeld systeem. En aangezien het in dat systeem plaatsvindt, ‘houdt dat succes ongelijkheid feitelijk in stand’, omdat het binnen het systeem werkt. Werkelijk? Het succes van studenten wordt volledig onder de tafel geschoven omdat het binnen het systeem is bereikt. Voor alle duidelijkheid en in andere woorden: als diverse studenten succesvol zijn binnen het huidige onderwijssysteem, dragen ze in feite bij aan een erfenis van ‘kolonialisme en patriarchaat’.

Voor mij is dit de meest verpletterende en beledigende bewering in deze tirade. Waarom? Als ik naar mijn studenten Pedagogische Wetenschappen kijk, zie ik een schitterende diversiteit. Beweert Servant-Miklos nu werkelijk dat alle succesverhalen op mijn afdeling nep en oppervlakkig zijn? Dat ze ‘kolonialisme en patriarchaat’ in stand houden?

Er wordt vaak beweerd dat hoger onderwijs wordt gedomineerd door mannen. In sommige opzichten is dat waar, in andere niet. Mijn afdeling bestaat in overgrote meerderheid uit vrouwen. Ik denk dat Servant-Miklos nog zou beweren dat deze docenten ongelijkheid in stand houden door academisch succes bij diverse studenten te vergroten, omdat het plaatsvindt binnen het huidige systeem.

Servant-Miklos brengt interessante punten naar voren als het gaat om de selectie van studenten voor studiebeurzen of toegang tot speciale programma’s. Ik ben het volledig met Servant-Miklos eens dat deze processen op zijn best rommelig en soms ronduit discriminerend kunnen zijn. Wat echter het selectieproces van deze initiatieven drijft, is het idee dat onderwijs zou moeten functioneren binnen een samenleving. Dat is duidelijk, eenvoudig en ongelooflijk moeilijk te bereiken.

En dat is het punt waarop Servant-Miklos en ikzelf lijnrecht tegenover elkaar staan. Wat moet het selectieproces sturen? Ze stelt ‘beoordeel ze niet op basis van hun cijfers, beoordeel ze op basis van hun passie voor verandering en het potentieel voor een exponentieel effect in hun eigen gemeenschap’. Dat klinkt geweldig, maar zodra het feestje voorbij is hebben we spijt: een oneindige leemte die niet van toepassing is op de realiteit. Waarom? Omdat dit vooruitstrevende perspectief de functie van onderwijs positioneert als een door passie gedreven maatschappelijke veranderingsagent. Klinkt goed, maar ik heb nog nooit een vacature gezien voor dat soort werk. Onze studenten komen naar het hoger onderwijs om zich intellectueel te ontwikkelen maar ook om kennis op te doen over bepaalde domeinen. Deze domeinen zijn over het algemeen verbonden met bepaalde beroepen zoals arts, advocaat, manager of gezondheidszorganalist.

Ik denk dat Servant-Miklos haar studenten een slechte dienst bewijst door activisme als hoofdvak te verkopen. Haar studenten en de wereld zouden beter gediend zijn met een grotere focus op een toekomst als professionele beroepsbeoefenaar, en dat dan te combineren met activisme. Deze laatste verklaring is zeker niet hyperbolisch, ik meen dit echt. Als je het systeem wilt veranderen, moet je effectief en diep in het systeem kunnen kruipen om dingen te veranderen. Als de toelatingspraktijken op de universiteit bijvoorbeeld discriminerend zijn, studeer dan onderwijswetenschappen en ga vervolgens bij het ministerie van Onderwijs werken om veranderingen door te voeren. Je kunt natuurlijk ook het ministerie bezetten tijdens een protestactie, de keuze is aan jou. Als je denkt dat huidige klinische praktijken bepaalde groepen benadelen, studeer dan klinische wetenschap en zorg dat je die professionals inschakelt!

Ik wil mijn eigen tirade beëindigen door op enkele belangrijke punten te wijzen. Het werk dat Servant-Miklos met haar stichting doet is fantastisch, bewonderenswaardig en zou van de hoogste torens van de Erasmus Universiteit doorgegeven moeten worden. We prediken vaak sociale impact, nou… daar hebben we er een. Hulde daarvoor. De succesverhalen die ze heeft geïllustreerd, geven me hoop dat er in deze wereld nog veel mogelijk is, binnen deze gekke en vaak gekmakende muren van de academische wereld. Maar dit gezegd hebbende, wil ik mijn punt illustreren. Servant-Miklos kan binnen het systeem functioneren om succesverhalen te creëren en deze schitterende verhalen zijn flarden bewijs van een systeem dat kan werken (hoewel zeker niet perfect!). Ik hoop dat Servant-Miklos inziet dat haar eigen veranderingen binnen dit systeem ‘kolonialisme en patriarchaat’ afbreken, net als de successen die ik jaar na jaar bij mijn studenten zie.