Klinisch ethicus Erwin Kompanje prepareert verongelukte meeuwen in de woonkamer

Op de eettafel van huize Kompanje ligt op een plastic tafelkleed naast de fruitschaal een in Alkmaar verongelukte zilvermeeuw. De linkerzijde van het meeuwenlijf is ernstig verwond, op een poot zitten blauwe plekken. Nadat de dierenarts haar liet inslapen, is Kompanje gebeld. Hij prepareert meeuwen, en dat kan bij deze vogels gewoon aan de eettafel in zijn huis in Barendrecht. Terwijl hij laat zien hoe hij met blote handen en scalpel de zilvermeeuw vilt, schuiven vrouw en zoon langs de tafel om een middagtheetje of verlate lunch klaar te maken.

Noem een dier en Kompanje – die op de meeste plekken in smaakvol maatpak inclusief manchetknopen verschijnt, dat is vandaag niet anders – heeft er een anekdote over: De  kerkuil, eekhoorn of campusvos (‘eet voornamelijk shoarma’). De albatros, rosse grutto en houtsnip (‘doodsoorzaak nummer 1: ergens tegenaan vliegen, erg onhandige vogel’). De domino-mus en McFlurry-egel. Maar vooral: meeuwen. Franse meeuwen, Russische meeuwen, Noorse of Belgische. Grote en kleine mantelmeeuwen, zilvermeeuwen. Waarom meeuwen? “Ik vind vooral het gewone razend interessant. Een verdwaalde vogel uit Noord-Amerika is leuk, maar behoorlijk de weg kwijt. Daarmee kun je niets zeggen over een soort.”

Dat zijn vrouw en zoon amper opkijken van de ontleding van de zilvermeeuw is niet gek. Al jarenlang balgt (een prepareertechniek waarbij de huid van het dier in gestrekte vorm klaargemaakt wordt, zodat het gemakkelijk kan worden opgeslagen) Kompanje vogels. Hij noemt zichzelf nadrukkelijk wetenschappelijk preparateur. “Je hebt ook mensen die dit voor de mooi doen, veel geld verdienen en verder totaal niet in de dieren geïnteresseerd zijn. Dat heb ik niet. Als jonge jongen was ik al geïnteresseerd in vogels en prepareerde ik even commercieel, omdat ik geld wilde verdienen om uit huis te gaan. Ik leende boeken van de bieb, las ze drie keer van voor naar achter en begon.”

Toen hij uit huis was, ging hij vrij snel over op wetenschappelijk prepareren. “Ik wil een wetenschappelijke collectie opbouwen voor onderzoek, zodat we bijvoorbeeld verenkleden kunnen vergelijken uit verschillende tijden. Of de invloed van voedsel op de ontwikkeling.”

Afgelopen jaar prepareerde hij, vanwege corona, vierhonderd vogels. “Je kunt niet meer uit eten en niet meer naar het theater, dus kon ik nog meer tijd hieraan besteden. In april tijdens het thuiswerken reed ik bijvoorbeeld ’s morgens over de A15 richting Nijmegen en weer terug om dode uilen te rapen. Na het eten ging ik vaak een uurtje balgen, drie tot vier keer in de week, soms deed ik er tien in een weekend. Het heeft iets mindfuls.”

Met blote handen en scalpel maakt hij de huid van de zilvermeeuw los van de spieren en organen, die Kompanje zo zal vervangen door ijzerdraad en kapok, een vulproduct. Vleugels, snavel, staart, poten meet hij op. Datum en vindplaats zijn essentieel, ook de maaginhoud wordt genoteerd. Daar kun je de gekste dingen in tegenkomen. Van vis tot frikandellen, oliebollen of kerstverlichting. “Deze keer is het wat gras en zand.”

Deze zilvermeeuw is geringd, dat levert een schat aan informatie op. “Vogelaars stoppen foto’s van het dier in een database en zo kunnen we zien wat het leefgebied is van de vogel. Tussen mei 2017 en nu is ze negentig keer gemeld. Ook een aantal keer met haar vaste partner. Zo weten we dat ze is geboren op Texel, daar jaarlijks broedt en in de winter naar Alkmaar gaat. Het zijn opportunisten, specialisten. Er zijn meeuwen op Texel die in een dagje op en neer vliegen naar Amsterdam naar één bepaalde viskraam, daar vis jatten en terug vliegen naar Texel. Anderen zijn juist gespecialiseerd in het open maken van vuilniszakken, weer anderen kijken toe hoe soortgenoten dat doen en pikken een graantje mee.”

Met al die informatie wordt het dier meer dan een soort en krijgt het een karakter, een verhaal. Vondsten van gekleurringde vogels die verrassend oud zijn, met een leuke geschiedenis, maken Kompanje trots. “Ik kan daar bij wegdromen. Met lange afstanden denk ik bijvoorbeeld: Wat een avonturier! Wat zou het op de tochten hebben meegemaakt?” In alles klinkt een groot respect door voor dieren. “Ik mis dat weleens in de maatschappij, de achteloosheid waarmee en schaal waarop we ze eten bijvoorbeeld. Dieren zijn niet inwisselbaar.”