EM sprak drie groepen wetenschappers (transitiebureau DRIFT, sociologisch masterprogramma EPI en neurowetenschappelijk instituut Erasmus SYNC Lab) die in de afgelopen weken een verklaring mét actiepunten publiceerden waarmee ze in onderwijs, onderzoek en beleidsadvies racisme tegen willen gaan. Aanleiding voor alle drie: de dood van George Floyd en de daaropvolgende protesten. “Het was hoopvol om zoveel mensen op te zien staan”, zegt socioloog Willem Schinkel.
1. EPI-master: ‘Universiteit houdt scheve verhoudingen in stand’
“Het instituut van de universiteit was en blijft een structurele component van anti-zwart-racisme, witte superioriteit en kolonialisme”, schrijven de coördinatoren van het masterprogramma Engaging Public Issues (EPI) van Sociologie, Willem Schinkel, Jess Bier en Rogier van Reekum. Het masterprogramma dat zij coördineren behandelt actuele sociologische problemen. Daarbij willen ze racisme als integraal onderdeel in het masterprogramma verweven, schrijven ze.
“Racisme en witte superioriteit zijn thema’s in ons curriculum, we vonden het belangrijk om op te schrijven hoe wij daarin staan. In de eerste plaats om simpelweg te onderkennen dat institutioneel racisme bestaat, ook op de EUR”, zegt Schinkel via de telefoon. “En daarbij: het College van Bestuur oproepen tot actie leidt tot helemaal niets.” Dus schreven Schinkel en zijn collega’s op wat zij zelf doen.
Schinkel legt uit hoe die structurele component van de universiteit eruitziet. “Wat wij op de universiteit – die voornamelijk uit witte mensen bestaat – presenteren als ‘dé kennis’, is een weergave met blinde vlekken en vanuit een bepaalde ideologie. We leiden bijvoorbeeld bij managementstudies studenten op die profiteren van het kapitalistisch systeem, wat uitbuiting en racisme in stand houdt.”
‘Het College van Bestuur oproepen tot actie leidt tot helemaal niets’
Tegelijkertijd is de universiteit volgens Schinkel het instituut bij uitstek waar aan die dominante machtsstructuren getrokken kan worden. “Wij zijn een institutie waar nog steeds ruimte is voor verschillende perspectieven over hoe de maatschappij er uit zou moeten zien. We kunnen hier in het onderwijs laten zien hoe witte superioriteit werkt en hoe kapitalisme daarmee samenhangt. Zo kunnen we vanuit de universiteit bijdragen aan de afschaffing daarvan”, betoogt Schinkel.
Hoe merken zijn masterstudenten dat? Onder meer doordat het curriculum mede bestaat uit het werk van wetenschappers van kleur en uit literatuur die de rol van witte superioriteit beschrijft. Ook let het masterprogramma bijvoorbeeld bij de inschrijvingen van studenten op impliciete en expliciete discriminatie bij het beoordelen van hun potentieel.
2. Erasmus SYNC Lab: ‘We willen representatievere onderzoekssamples’
Op onderzoeksniveau wil het Erasmus SYNC Lab (staat voor: Society, Youth and Neuroscience Connected) institutioneel racisme tegengaan. Het instituut valt sinds april onder de Erasmus School of Social and Behavioral Sciences (ESSB) en heeft als doel om neurowetenschappen toegankelijker te maken voor de maatschappij en de maatschappij meer te betrekken bij onderzoek. Ook de neurowetenschappers publiceerden actiepunten.
In een Zoomafspraak lichten de drie auteurs van de verklaring toe: “We willen die wetenschappelijke kennis overbrengen naar iedereen en willen ook input vragen bij ons onderzoek van iedereen”, zegt SYNC Lab medewerker Ilse van de Groep. Collega Kayla Green: “Dat doen we onder meer door jongerenpanels te houden en te bespreken: wat vinden de jongeren zelf belangrijk en wat zouden zij onderzocht willen zien?” Onlangs vroegen de onderzoekers het al eens na bij een online welzijnsonderzoek. “We hoorden in coronatijd vooral: een vaccin tegen corona,” lacht Green.
‘We benaderen in ons onderzoek mbo-scholen om mee te doen en doen zo ons best om alle jongeren te bereiken’
De groep wil bovendien dat de onderzoekssamples waarmee zij werkt, representatiever zijn voor de maatschappij. “Daarom zijn we ook naar Rotterdam verhuisd – bij uitstek een diverse stad. We benaderen in ons onderzoek mbo-scholen om mee te doen en doen zo ons best om alle jongeren te bereiken, niet alleen de hoogopgeleide”, zegt Michelle Achterberg. Green: “Maar ook hierin zijn we nog zoekende. Het lukt namelijk nog steeds niet om uiteindelijk ook genoeg jongeren met een lager opleidingsniveau mee te laten doen. Ook zijn we op zoek naar manieren om de onderzoeksgreoep op andere manieren diverser te krijgen.”
Diversiteit en inclusiviteit is volgens de wetenschappers ook belangrijk bij het uitdragen en toegankelijk maken voor een breder publiek, van neurowetenschappelijk onderzoek. “Eerder werkten we al aan lespakketten bijvoorbeeld, in de toekomst gaan we om feedback vragen van experts zodat we in ons bereik en communicatie diverser en inclusiever zijn”, zegt Achterberg.
3. DRIFT: ‘Ook transities kunnen ongelijkheid in de hand werken’
De derde club die in de afgelopen weken een verklaring naar buiten bracht is DRIFT (Dutch Research Institute for Transitions), een instituut dat onderzoek doet naar en onderwijs en advies geeft over duurzaamheidstransities, bijvoorbeeld op het gebied van mobiliteit, voedsel en energie. In de verklaring schrijft DRIFT dat het ook zelf institutioneel racisme nog niet expliciet genoeg benoemt in relatie tot duurzaamheidstransities. Tegelijkertijd verergeren de huidige crises (op het gebied van gezondheid, klimaat en economie) ook die ongelijkheid, stelt DRIFT. “Met de verklaring onderschrijven we de urgentie van het thema”, zegt Annelli Janssen.
“In ons werk kijken we niet alleen naar de ecologische of economische dimensies van duurzaamheid maar ook naar rechtvaardigheid. Een transitie die raciale ongelijkheid vergroot kan niet duurzaam genoemd worden. Transities naar een duurzame samenleving zouden voor iedereen moeten zijn”, zegt Karlijn Schipper. Onze welvaart is gebouwd op exploitatie van de mens en natuur, stelt ze, en racistische en koloniale denkbeelden liggen hieraan ten grondslag. “Ook nu worden, om in onze energiebehoefte te voorzien, inheemse groepen van hun land verdreven. Ook zijn het vaak de mensen in de ‘Global South’ (landen die niet tot de gevestigde orde van rijke industrielanden behoren, red.) die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaken van extreme klimaatverandering die het hardst door de gevolgen geraakt worden”.
‘Ook nu worden, om in onze energiebehoefte te voorzien, inheemse groepen van hun land verdreven’
Daarnaast wil het onderzoeksinstituut zijn positie gebruiken om institutioneel racisme tegen te gaan en tijd vrijmaken in de organisatie om over institutioneel racisme te praten. Ook met organisaties die expert zijn op dat gebied. “Schrijven van het statement is onderdeel van een proces. Wij zijn best een witte organisatie en daardoor weten we basale dingen niet, bijvoorbeeld wat onze blinde vlekken zijn op het gebied van diversiteit. Dat willen we de komende tijd onderzoeken”, zegt Annelli Janssen. “En kijken hoe we die blinde vlekken kunnen aanpakken.”
Een stap opzij
En het aannamebeleid intern? Hoe zit dat bij de drie – toch behoorlijk witte – instituten? Schinkel (EPI): “In die zin houden wij plekken bezet voor wetenschappers van kleur, dat is de realiteit.” Janssen (DRIFT): “Daar gaan we het ook over hebben, hoe dat anders kan. Op onze vacatures reageert vooralsnog een vrij specifieke, niet diverse groep mensen.”
Green (Erasmus SYNC Lab), zelf van kleur, vertelt hoe diep dat probleem zit. “Op de basisschool zat ik in een gekleurde klas, maar toen ik naar het vwo ging bleef ik daar als een van de weinigen van kleur over. Sindsdien is dat niet anders, ook bij het SYNC Lab niet. Ik heb nooit een docent of rolmodel gehad waarmee ik me kon identificeren. Maar omdat die ongelijkheid al op de basisschool begint, is de vijver waar je uit wil vissen al gauw beperkt en gaat veel talent verloren.”
Schipper (DRIFT): “Tegelijkertijd mag het daar niet bij ophouden en moeten we samen onderzoeken hoe we dit kunnen aanpakken.” Schinkel (EPI): “Het komt er uiteindelijk ook op neer: witte mensen moet maatschappijbreed een stap opzij doen en iets van hun privileges en posities opgeven.”
Witte superioriteit? Lachwekkend. Racisme kan je het best bestrijden door niet in hokjes te denken
Ik ben er ook op tegen, maar wordt nu een beetje moe over dat gedoe. Racisme en discriminatie. Het statement is nu wel eens een keer gemaakt
Lol moet je voorstellen als je onder racisme lijdt. Dan word je pas moe
Ik heb het artikel met stijgende verbazing gelezen. Het debat wordt nu getrokken door mensen meteen heel andere agenda dan racisme en kent veel anti-democratische tendensen. Gedachtenwisselingen worden gesmoord in het universele gelijk van radicalen met een dubbele agenda en er worden ongelijkheden verzonnen als alibi om andersdenkenden het zwijgen te kunnen opleggen. Zorgelijk.
De aandacht wordt afgeleid van de werkelijke tegenstelling, die tussen arm en rijk. De rijken zijn zo veel rijker geworden in de laatste decennia en middenklasse zakt af naar armoede. Dit veroorzaakt wrevel en woede bij blank en zwart en worden nu tegen elkaar opgezet. De tegenstelling blank-zwart is echt niet zo groot, wel die tussen arm en rijk.
Niet helemaal waar. Er is namelijk overlap (intersectie) tussen etniciteit en armoede. Zelfs wanneer gecontroleerd wordt op ‘afkomst’ of ‘gender’ verdienen ‘witte mannen’ meer dan niet-witte personen of vrouwen. En dat geldt ook bij mediatie voor sectordualisme. Ofwel, geen enkele reden om ‘het systeem’ – wat keer op keer een reproductiemiddel blijkt te zijn (uitzonderingen daar gelaten) – te doorbreken.
Ik heb zelf jarenlang discriminatie meegemaakt op de eur. Van uitsluiting tot dwarsbomen tot opmerkingen en negeren aan toe. Op subtiele en minder subtiele wijze. Je kan je er niet tegen verweren. Je kan het niet bewijzen. Ze komen er gewoon mee weg dat ze je leven kapot maken. Daarnaast hebben ze ook nog eens een arrogante en superieure houding. Dit soort blanke elitaire types zullen altijd elkaar de hand boven hoofd houden. Dus hoeveel geld en of beleid je hiertegen aan gooit, wat zullen daar de effecten van zijn?! De realiteit is dat veel van deze mensen die er werken ( als academicus of anders) nooit daar zouden werken wanneer zij niet blank waren. Ze hadden deze kansen namelijk nooit gekregen. En zij geven op hun beurt weer kansen aan mensen die zijn zoals zij zijn ipv anders , veel ervan worden ook gevraagd om op een positie te komen. Dwz dat het dus ook een ons kent ons wereldje is en je er als buitenstaander niet tussenkomen. ( dit is overigens op allerlei vlakken te bemerken niet alleen de discriminatie van wie anders is maar ook het voortrekken van bepaalde mensen, in geval van bijvoorbeeld student assistenten, kansen om verder onderzoek te doen maar ook betere en intensievere begeleiding krijgt zo een student die op de dochter, zoon noem maar op ( iemand die op hun lijkt of warm doet denken aan iemand uit hun eigen kring ) . Daarnaast is het beoordelen van essays ed. Ook heel subjectief. En wordt dus alleen bekeken vanuit het beperkte zich van die desbetreffende hoogleraar terwijl je juist als een ‘buitenstaander ‘ een ruimer perspectief kan bieden op bepaalde onderwerpen en die dus ook van een andere kant kan belichten. Voortrekken is dus ook een probleem. Dit zijn allemaal indirecte vormen van subtiele en misschien onbewuste discriminatie en uitsluiting,
maar toch is dat het wel. Overigens het gaat bij discriminatie niet alleen om huidskleur maar ook om uiterlijk, gezondheid, religie, culturele achtergrond, sociaal-economische achtergrond en een lineare verleden ( de realiteit is ook wanneer je dus niet aan het perfecte plaatje voldoet je dus geen goede eerlijke kansen meer hebt. Wat doe je aan alle (voor) oordelen en biases die in mensen zitten? De academische wereld is namelijk ook internationaal en competitief. Wanneer er dus bijv. Hoogleraren van andere landen waar zij andere normen en waarden erop nahouden qua wat discriminatie is en of het er toe doet en in welke mate, kan je wel leuk beleid hebben maar hun zitten daar gewoon voor hun eigen carrière, het boeit ze echt niet hoor.
Reageren niet meer mogelijk.