Als je drie keer ‘Ja’ hebt geantwoord, dan ben je waarschijnlijk een goed mens. Lekker bezig!

Ik ga niet verder in op vraag 1 en 2, maar ik zou het graag willen hebben over vraag 3. Laten we het concept duurzaamheid samen bekijken. Dit woord kom je tegenwoordig overal tegen. Ik kreeg deze week bijvoorbeeld een e-mail over de universiteit waarin werd geëist dat “duurzaamheid moet worden opgenomen in de lessen en er maatregelen moeten worden genomen om het reizen naar het werk duurzamer te maken.”

Ieder bedrijf ter wereld wil duurzaam zijn en als je niet duurzaam bent, dan ben je waarschijnlijk slecht. Na ‘diversiteit’ is ‘duurzaamheid’ het nieuwe modewoord, net zoals ‘disruptive’ binnen business schools het toverwoord was. In propaganda worden positieve concepten gebruikt, zoals ‘onafhankelijkheid’ en ‘vrijheid’, die voor iedereen iets anders betekenen, maar die je zo nu en dan moet rondstrooien om erbij te blijven horen en te laten zien hoe goed je bent.

Wat is duurzaamheid nou eigenlijk? In 2010 gaf de Office of Sustainability van de Universiteit van Alberta de werkdefinitie van duurzaamheid: “het proces van leven binnen de grenzen van de beschikbare fysieke, natuurlijke en sociale hulpbronnen op manieren die ervoor zorgen dat de levende systemen waar mensen onderdeel van uitmaken tot in de eeuwigheid kunnen blijven gedijen.” Over het algemeen betekent ‘tot in de eeuwigheid’ voorgoed, tenzij je in een Nederlandse gevangenis terecht komt, want dan word je na twee jaar voorwaardelijk vrijgelaten. Anders gezegd betekent duurzaamheid volgens onze Canadese collega’s ervoor zorgen dat we voor eeuwig kunnen doorleven met beperkte hulpbronnen.

Gaat duurzaamheid over conservatisme?

Thea Hilhorst

Lees meer

‘Wetenschappers moeten bewuster omgaan met werkgerelateerd vliegen’

22 vooraanstaande wetenschappers van Nederlandse universiteiten luidden vorige week de…

Duurzaamheid heeft veel overeenkomsten met stress. Wanneer iemand gestrest is, krijgt diegene te horen hoe hij of zij met die stress om moet gaan, zoals: ga naar yoga! Kijk kattenfilmpjes! Ga mediteren! Maar daarna moet je zo snel mogelijk weer aan het werk. Zo zou je je stress beter de baas kunnen zijn, in plaats van dat je verregaande maatregelen neemt om stress volledig te voorkomen. Duurzaamheid houdt in dat we onze levensstijl niet veranderen, maar slechts een paar kleine aanpassingen doen zodat we op dezelfde manier door kunnen blijven gaan.

En daar zit het probleem nou juist: duurzaamheid betekent zo lang mogelijk proberen vol te houden wat we aan het doen zijn, zodat we niet zoveel hoeven te veranderen. In The Leopard, een fantastische film van Visconti uit 1963, werd het zo mooi gezegd: “Als je wilt dat dingen hetzelfde blijven, moet alles veranderen”. In deze film wil de Italiaanse adel duurzaam zijn in de zin dat ze hun privileges willen houden, maar ze zijn wel bereid om hun levensstijl aan te passen om hun voorrechten te kunnen behouden.

De meeste bedrijven, of die nu een winstoogmerk hebben of niet, zoals de Erasmus Universiteit, willen in de toekomst blijven bestaan en duurzaamheid integreren aan de hand van CSR, een geweldige afkorting die staat voor Corporate Social Responsibility. Het idee is om de schijn te wekken dat je een ‘goed’ bedrijf bent dat zorgdraagt voor de maatschappij en het milieu niet (te erg) vervuilt. En toch zijn alle bedrijven – in navolging van naties – erop gericht om zo veel mogelijk te groeien. Is er één bedrijf in de hele wereld dat heeft aangekondigd te stoppen met groeien omdat het groot genoeg is? Kan je een land noemen dat heeft besloten te stoppen met groeien zodat het duurzaam kan zijn? Misschien is er sprake van enige tegenstrijdigheid tussen duurzaam zijn en voortdurend willen groeien? Het concept groei zit zo diep in ons verankerd dat we er zelden vraagtekens bij zetten. Groei is noodzakelijk om als mens te overleven.

Vleesvrije borrels

De universiteit is een fantastische plek waar kennis wordt ontwikkeld en besproken. Er kan nooit genoeg kennis zijn, maar de manier waarop we die kennis ontwikkelen, moet aan de kaak worden gesteld. Dat de academische wereld hypocriet is, is al  aangetoond. Neem bijvoorbeeld het recyclen van plastic Starbucks-bekers en vleesvrije borrels, zogenaamde duurzame maatregelen, terwijl sommige wetenschappers uit hun koffer leven omdat ze zo vaak op reis gaan. Door korter te douchen en compost te maken van je groenafval compenseer je die ‘superbelangrijke’ academische conferentie in Cancun niet. “Ik wil de planeet redden, tenzij dat mijn carrière in de weg staat.”

Uiteindelijk zijn we net katholieken die onze zonden afkopen in de kerk. We nemen beslissingen die ons een goed gevoel geven, zoals een dure, duurzame waterfles kopen, maar die conferentie zullen we niet zo gauw overslaan, omdat er zo veel op het spel staat! Ik heb een vriendin die voortdurend in het vliegtuig zit, maar zich nergens druk om maakt omdat ze geld geeft aan een bedrijf dat bomen plant om haar ecologische voetafdruk te compenseren. En die vriendin werkt voor een intergouvernementele milieuorganisatie!

Is er een toekomst voor duurzaamheid?

Waarom veranderen we niet de manier waarop we leven, in plaats van proberen duurzaam te zijn? Binnen de academische wereld is het publiceren of de pijp uitgaan: kwantiteit is belangrijker dan kwaliteit. Is het niet tijd dat academici goed over de toekomst gaan nadenken? We hoeven geen keuze te maken tussen doodgaan door de opwarming van de aarde of ons constant schuldig voelen over het eten van vlees/zuivel/gluten/fruit dat niet in het seizoen is of het kopen van veel te veel kleding of waar je je dan ook slecht over voelt. Er zijn andere mogelijkheden. De universiteit is een plek waar we kennis proberen te begrijpen. We analyseren het heden en verklaren het verleden. De universiteit kan ook een plek zijn waar de toekomst wordt uitgevonden.

“Als je wilt dat dingen hetzelfde blijven, moet alles veranderen.” We moeten het idee dat we voortdurend moeten groeien onder de loep nemen en ophouden proberen te dweilen terwijl de kraan openstaat. Op welk punt kunnen we zeggen: “Goed, we hebben onze doelen bereikt, we hoeven niet meer te groeien”? Als de EUR zou aankondigen dat het aantal studenten de komende 10 jaar moet worden gestabiliseerd, dan zou er grote verontwaardiging ontstaan, omdat maatschappijen blijven groeien en eisen dat de volgende generaties ook naar school kunnen. De volgende vraag is: welk land gaat aankondigen dat het genoeg inwoners heeft en niet langer wil doorgroeien? De aarde is niet onuitputtelijk en op een bepaald punt moeten we stoppen met groeien. Tenzij we het hele universum willen bevolken. Het universum is in theorie oneindig groot, dus daarmee is het probleem gelijk opgelost.

Maar voordat we zover zijn, wil ik een andere aanpak voorstellen. In plaats van dat we ons de komende decennia bang en schuldig gaan voelen, kunnen we misschien een aantal van de fabeltjes ontkrachten die we altijd voor waar hebben aangenomen. De eerste fabel is groei. Ik zou het fantastisch vinden als er binnen de EUR meer over zou worden gepraat. Ik zorg voor de wijn: niet biologisch, maar wel heel lekker.

 

(NB: De laatste academische conferentie waar ik naartoe vloog is al meer dan tien jaar geleden, maar ik moet bekennen dat dat niet komt omdat ik het milieu wil sparen. Ik heb ook geen auto, maar dat komt omdat ik het me kan veroorloven er geen te hebben.)

erasmus-vliegtuigen

Lees meer

Hoe universiteiten vliegen in (proberen te) dammen

Anders dan veel andere universiteiten heeft de Erasmus Universiteit geen beleid als het…

Lees 6 reacties