Jobs omzwervingen zijn de komende weken te lezen in de verhalenserie ‘Op zoek naar Erasmus’, een zoektocht in het Europa van nu met Erasmus als een reisgids. In zijn vierde verhaal ‘De vrouw die studenten Europa liet ontdekken’ ontmoet hij de 82-jarige Sofia Corradi, de geestelijk moeder van het succesvolle Erasmus-uitwisselingsprogramma.
Soms ontmoet je mensen waarvan je voelt dat ze een verhaal met zich meedragen. De ogen van dat soort mensen lijken een mooie film op je te willen projecteren; hun glimlach laat je verlangen naar het horen van een flauw grapje, hun stem maakt dat je aan hun lippen hangt. Het overkwam mij, zo’n ontmoeting, op een doordeweekse avond in Rome.
Het weerloze, ontwapenende, gevoel – dat ik vooral ken van momenten waarop ik tot over mijn oren verliefd raakte – maakt zich van mij meester bij mijn kennismaking met Sofia Corradi. De 82-jarige oprichtster van het Erasmus-uitwisselingsprogramma kroop in drie uur tijd via mijn hoofd naar mijn hart: niet als een geliefde, maar als Mamma Erasmus. Onder het genot van een glas wijn las ik een aantal hoofdstukken uit het levensverhaal van de vrouw die miljoenen studenten Europa liet ontdekken.
De moeder van 5 miljoen
Een belangrijk hoofdstuk uit het levensverhaal van Sofia Corradi is het Erasmus-uitwisselingsprogramma. De Europese studiebeurs laat al dertig jaar mensen in het buitenland studeren, werken of vrijwilligerswerk doen en is uitgegroeid tot een succesvol project: zo’n 5 miljoen Europeanen maakten al gebruik van het programma dat een budget van 15 miljard euro heeft. Sofia, emeritus-hoogleraar Permanent Education aan de Rome Tre-universiteit, raakte geïnspireerd na een studieperiode in Amerika en zet zich al sinds de jaren 60 in voor uitwisselingen. Studenten noemen haar als geestelijk moeder van het Erasmusprogramma liefkozend ‘Mamma Erasmus’. Afgelopen jaar ontving ze voor haar bijdrage aan Europese integratie en onderwijs uit de handen van de Spaanse koning de prestigieuze Carlos-V-award.
De naam van het uitwisselingsprogramma, heeft echter weinig te maken met Desiderius Erasmus van Rotterdam, biecht Sofia op: “Ik moet je teleurstellen, Erasmus staat voor ‘European Region Action Scheme for the Mobility of University Students’”. Desalniettemin waardeert ze Desiderius zeer: “Je moet Lof der Zotheid niet lezen voor het slapen gaan, je komt niet meer bij.” Ze vertelt dat ze in 1986, vlak voor de invoering van het Erasmusprogramma, een gesprek had met de toenmalige rector magnificus van de Erasmus Universiteit waarin hij vertelde over een telefoontje dat hij kreeg vanuit de Europese Commissie. “Hij kreeg de vraag of de naam Erasmus gebruikt mocht worden. Zijn antwoord laat zich raden.”
De Erasmus-generatie
De naam mag dan wel niet verwijzen naar de denker, na de invoering van het Erasmusprogramma kwam er een Europese beweging op gang, volledig in de geest van zijn denken. Er wordt zelfs gesproken over de Erasmus-ervaring en -generatie. De Italiaanse auteur Umberto Eco zag uit het Erasmusprogramma de eerste generatie jonge Europeanen geboren worden: “Ik noem het een seksuele revolutie: ze raken verliefd, ze trouwen en worden Europees, evenals hun kinderen.”
Sofia’s ogen beginnen te stralen wanneer het over de bijwerkingen van de Erasmus-ervaring gaat: “Naast de 5 miljoen Erasmianen zijn er één miljoen Erasmus-baby’s, waaronder een aantal Erasmo’s; maar ik heb ook zwangere oud-Erasmusstudenten ontmoet die vertelden dat ze hun dochter Sofia zouden noemen. Zelfs mijn dochter heeft dat nooit tegen mij gezegd!” Opgewonden vertelt ze verder: “Als een vrouw van mijn leeftijd is er geen mooier gevoel dan door miljoenen jongeren mamma genoemd te worden, laat staan als er kindjes naar je worden vernoemd.”
Dromen op z'n Erasmiaans
Datzelfde optimisme komt terug wanneer we verder praten over de gevolgen van uitwisselingen. ‘Erasmus’ zorgt er niet alleen voor dat de studieperiode in het buitenland officieel wordt erkend, het creëert ook een vorm van Europees burgerschap, beweert Sofia: “Geen Erasmiaan is tegen Europa. Natuurlijk snappen ze dat niet alles perfect is; het is een menselijke gedachte, een project, juist daarom is het van belang dat we ons inzetten voor een beter Europa.” Daarnaast drukt Sofia mij op het hart dat het Erasmusprogramma zich niet beperkt tot alleen onderwijs: “Het programma heeft als doel om jongeren wereldburgers te maken, burgers die de waarde van onderwijs en wederzijds begrip inzien.”
Sofia is ervan overtuigd dat het Erasmusprogramma op de goede weg is om zijn doel te bereiken. Zelfs in haar stoutste dromen had ze niet kunnen bedenken dat ‘Erasmus’ zo’n succes zou worden, maar nog niet al haar dromen zijn vervuld: “Mijn droom is dat ‘Erasmus’ en goed onderwijs écht voor iedereen beschikbaar zullen zijn. Daarnaast hoop ik dat we ooit te weten kunnen komen hoe talent het beste ontdekt kan worden, en wat er voor nodig is om iemand volledig te kunnen laten ontplooien.”
Na een laatste slok van mijn glas wijn rond ik het gesprek af. “Ik ben zo blij dat ik dit allemaal mee mag maken”, zegt Sofia wanneer ik in de deuropening afscheid van haar neem. Terwijl ik mijn jas over mijn schouders trek, proef ik de zoete smaak van wijn in mijn mond. “Ik ook”, antwoord ik haar dromerig. Waarna ik, na een zegen van de enige echte Mamma Erasmus, mijn ontdekkingstocht door Europa besluit te vervolgen.
(advertentie)
In het volgende verhaal maak je kennis met de Erasmus-generatie, die zich niet alleen beperkt tot uitwisselingsstudenten. Zo spreek ik met een Cambridge-professor die een stukje Erasmus ontdekte, een Syrische vluchteling die besloot terug te gaan naar zijn vaderland, en studenten die bewust én onbewust Erasmus met zich meedragen.
