Deze bronzen Erasmus zet een voet naar voren, alsof hij van de sokkel stapt, en slaat in zijn boek een bladzijde om, alsof hij verder wil gaan. Het lijkt alsof er iets niet helemaal klopt: deze steen is niet de originele sokkel van dit standbeeld, maar een vervanging uit 1964. Het oude voetstuk is van 1677 en staat op de campus – en is nu een van de oudste stukjes Rotterdam.
Met enkele bezoekers liep ik onlangs de campus op, we liepen langs het park voor de tennisbanen. Verwonderd keken ze naar het enorme stalen gevaarte dat daar uit het gras omhoogstak en ze vroegen wat dit was. “Kunst”, zei ik, maar dit antwoord was voor hen niet voldoende. Het is een kunstwerk van Kathrin Schlegel uit 2018, een gedachtenwolk als in een strip, waarin alle studenten en medewerkers zichzelf kunnen confronteren met hun eigen gedachten. Het heet Der Stein des Weisen en die titel verwijst naar het belangrijkste deel van dit kunstwerk: dat is de sokkel waarop mensen moeten gaan staan voordat ze in de spiegel kunnen kijken. De originele sokkel van het bronzen beeld van Erasmus dat voor de Laurenskerk staat.
Het standbeeld van Erasmus is uit 1622 en de oude sokkel is als gezegd uit 1677 (of wellicht nog ouder). Na de vervanging in 1964 was het oude voetstuk terechtgekomen bij het Erasmiaans Gymnasium, waar het decennialang dienstdeed als zitplaats voor scholieren of om hun fietsen tegenaan te zetten. Veel oog voor de culturele waarde van dit unieke stukje Rotterdam was er niet, totdat Kathrin Schlegel met het idee kwam om de oude sokkel te verwerken in haar kunstwerk voor op de campus. Op dat moment gingen opeens de ogen van kunsthistorici open en moest elke aantasting van dit monument worden voorkomen. Dit verklaart waarom de oude sokkel tegenwoordig gevangen zit in een doorzichtige kooi, afgedekt met harde glazen platen.
Dat is onzin: deze steen heeft eeuwenlang weer en wind doorstaan en zelfs generaties leerlingen overleefd. Dit alles is onderdeel geworden van de geschiedenis van deze sokkel. Die ligt nu opgesloten, alsof hij tot ‘kunst’ is geworden en geen gebruiksvoorwerp meer mag zijn. De kooi doet geen recht aan het kunstwerk, dat immers bedoeld is voor erasmianen om op het voetstuk van Erasmus te staan. Maar dat kan niet op deze glasplaat, dat moet op de echte steen. Ik heb het toch maar even gedaan en ben op de gladde plaat geklommen. De bezoekers waren het met mij eens: dit voelde vreemd, dit was niet goed.
Laten we Erasmus’ sokkel bevrijden uit de glazen kooi, zodat we echt in de voetsporen van onze naamgever kunnen treden. Even een blik werpen in de spiegel en kijken naar onszelf. Niet te lang, want we moeten niet blijven stilstaan. Zoals ook Erasmus zelf dit voetstuk weer heeft verlaten.