Al zes weken voor zijn pensioen is Martin Blok niet meer te vinden in ‘zijn’ kamer op de eerste verdieping van het International Institute of Social Studies (ISS) in Den Haag. Daar zit nu zijn opvolger. “Ik wil niet in de weg zitten, dus ik ben verhuisd naar een ander lokaal”, vertelt hij. De vitrinekasten in en voor zijn oude kantoor laat hij achter. Die zitten vol met souvenirs die studenten uit de hele wereld als cadeau voor hem hebben meegebracht. Een paar heeft hij meegenomen naar huis, onder andere een miniatuur van een gitarist, gemaakt van flessendopjes, waar hij aan is gehecht. “Maar de balafon mag ik van mijn vrouw niet meenemen.” Hij wijst naar het houten muziekinstrument uit Gambia. “Die is te groot”, lacht hij.
Wilt u mij meenemen naar uw eerste dag hier bij het ISS?
“Toen ik in 1990 begon, was dat de eerste keer dat het ISS een welfare officer, of studentendecaan, aanstelde. Het instituut heeft iemand nodig die op studenten, en vooral hun welzijn, let. Onze internationale studenten zijn wat ouder dan gemiddelde studenten, de meesten moeten hun gezin achterlaten voor hun studie hier. Presteren in een ander land zonder een sociaal vangnet levert wat hogere druk op dan bij jonge studenten.
“Mijn idee was om het welfare office een soort van buurthuis te maken binnen de academische gemeenschap. Je kan bij mij aankloppen voor een kopje koffie, je kan praten over je problemen en leuke activiteiten organiseren. En zo geschiedde.”
Twee jaar later werd u daarnaast aangesteld als vertrouwenspersoon bij het ISS.
“Ja, het ISS heeft in die tijd een beleid opgesteld tegen seksueel geweld. Daarbij moesten vertrouwenspersonen komen, dus in 1993 vulde ik samen met twee collega’s de functie bij het instituut.”
Wat was de aanleiding voor dat beleid?
“Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt altijd en overal voor. Ook bij het ISS. Toen had het instituut nog geen duidelijke regels om ermee om te gaan, terwijl het, vooral in een multiculturele omgeving zoals ISS waar communicatiemisverstanden op de loer liggen, heel belangrijk is om duidelijke speelregels te hebben over wat acceptabel gedrag is en wat niet.
“Het gaat natuurlijk niet alleen om seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook om hoe je in het algemeen met elkaar omgaat. Hier hebben we een gemêleerde studentenpopulatie, van conservatief tot progressief, linkse activisten. Studenten uit landen waar homofilie tegen de wet is moeten samen met lhbti+ activisten in college zitten. Ze moeten elkaar kunnen behandelen met respect – het liefst met waardering. Daarom heeft het ISS het beleid opgesteld en geven we bijvoorbeeld trainingen en workshops om een gezonde omgeving te creëren.”
In 2015 werd u ook vertrouwenspersoon van de EUR. Vier jaar geleden richtte u een netwerk van vertrouwenspersonen op. Wat heeft u door de jaren heen zien veranderen op de EUR?
“Ik zie dat mensen nu ongewenst gedrag sneller melden. In 2022 is het aantal meldingen verdubbeld ten opzichte van het jaar daarvoor. Mensen zijn zich bewuster geworden van ongewenst gedrag. Aan de andere kant zijn mensen heel snel en soms heftig afgerekend op hun gedrag, zelfs wanneer het om iets kleins gaat dat eenmalig gebeurt.
“Ik vind dat mensen afgerekend moeten worden op hun gedrag, maar ze hebben ook het recht om zich te verdedigen en dingen uit te leggen. Daar zit een spanningsveld. Voor ernstig misbruik is zwaar afrekenen natuurlijk op zijn plaats. Maar als iemand – ik noem maar wat – ongewenst een hand op de schouder legt, dan vraag ik me af of je die permanent moet afrekenen.”
Wat waren de obstakels die u als vertrouwenspersoon tegenkwam op de EUR?
“Je merkt dat er wrijving zit tussen de officiële regels en wat je daadwerkelijk kan doen. Managers en leidinggevenden zijn vaak onhandig en handelingsverlegen. Meestal wordt de melder doorverwezen naar een vertrouwenspersoon, terwijl je sommige dingen zelf heel snel kan afhandelen.
“Ik kreeg een tijdje geleden bijvoorbeeld een melding over een student die eenmalig had gescholden in een appgroep van een werkgroep. Medestudenten gingen hierover klagen bij de docent. De docent verwees ze naar een vertrouwenspersoon, terwijl je als docent dit soort dingen prima zelf kan oplossen.
“Aan de andere kant snap ik ook dat iedereen het druk heeft. Klachten afhandelen vereist een heel nauwgezet onderzoek en behandeling.”
Wat hoopt u te zien veranderen op de universiteit?
“Ik hoop dat mensen elkaar kunnen aanspreken op grensoverschrijdend gedrag. Dat mensen op een ontspannen manier kunnen zeggen: ‘Hey, wat je net deed bij onze collega vind ik niet oké.’ Het is misschien een utopie, want mensen zijn van nature angstig om anderen aan te spreken omdat ze niet weten hoe de ander zal reageren.
“De universiteit moet een veilige plek zijn waar je dat kan doen – en met de komst van het netwerk vertrouwenspersonen, Safe@EUR en de ombudsfunctionaris zie je dat de universiteit die veilige omgeving graag wil creëren.”
Op een gegeven moment hebt u besloten uw rol als vertrouwenspersoon bij het ISS neer te leggen na een studentenprotest en een townhall meeting. Zou u er meer over willen vertellen?
“Er was een incident geweest waarbij ik mijn rollen ging vermengen. Ik werd aangesproken als vertrouwenspersoon maar ik behandelde het probleem als studentendecaan. Als vertrouwenspersoon zorg je ervoor, wanneer je een melding krijgt, dat je in een rustige kamer zit, je duidelijk uitlegt wat de bedoeling is van het gesprek en wat je rol is in het proces.
“In dit geval stormde een melder samen met twee medestudenten mijn kantoor binnen en wilde ze direct een gesprek. I was caught off guard en ik stemde ermee in. Tijdens dat gesprek zat ik in mijn rol als studentendecaan, terwijl zij dacht dat ze met een vertrouwenspersoon aan het praten was. Daar ging het mis. Het probleem escaleerde tot een protest en toen was het een beetje te veel voor mij. Ik besefte dat ik te veel verschillende petten op had. Ik had behoefte aan een beetje rust in mijn hoofd, dus ik legde mijn rol als vertrouwenspersoon bij het ISS neer.”
Gebeurde het vaak, dat het werk te veel voelde?
“Gelukkig niet. Ik deed meer dan alleen klachten ontvangen. Ik organiseerde veel leuke dingen, zoals culturele activiteiten en mooie concerten. Bovendien zijn de meeste mensen gewoon aardig voor elkaar, en dat vergeet je soms als je door je functie vaak nare dingen hoort. Ook op de EUR gaan de meeste mensen fatsoenlijk om met elkaar. Wat wij zien zijn alleen maar de excessen. Natuurlijk is er iets mis in de machtsverhoudingen tussen genders en etniciteiten waardoor seksisme, racisme en discriminatie voorkomen, maar mensen worden zich er steeds bewuster van. Ook de manier waarop mensen problemen oplossen wordt steeds beter.”
Maar wat deed u als het werk wél even te veel was?
“Muziek is een rode draad in mijn leven: Ik speel gitaar, ik schreef eigen liedjes en heb veel opgetreden met mijn punkband. Je zal het niet geloven, maar in mijn hippietijd had ik lang haar. Bij het ISS zat ik lange tijd in een koor, met medewerkers en studenten. Met studenten heb ik ook vaak opgetreden. Ik heb al jarenlang geen liedjes meer geschreven, maar nu ik meer tijd heb, ga ik dat zeker weer doen.”
Wat vindt u het meest bijzonder aan bij het ISS werken?
“Ik denk het gemeenschapsgevoel. Laatst is er een ‘ISS-kindje’ geboren. Een student is overgevlogen toen ze hoogzwanger was en kreeg een paar weken geleden een baby. Ze had geen babyspullen, dus ik ben naar de Zeeman gegaan. Drie verkoopsters hebben mij geholpen en we hebben een grote boodschappentas volgepropt met rompertjes en luiers. Toen ik bij haar aankwam, waren er medestudenten bij om voor haar en haar baby te zorgen. Wanneer ze naar een college gaat, dan past een student of een collega op haar baby. Zo doen we het bij het ISS en ik ben blij dat ik daar deel van heb uitgemaakt.”
Hebt u al plannen voor na uw pensioen?
Grappend: “Ik ga heel goed nadenken wat ik later wil worden als ik groot ben, de wereld ligt voor mij open.
“In maart ga ik met mijn vrouw zes weken naar Suriname, daar ga ik lekker wandelen. Ik ben voorzitter van de atletiekclub PAC, dus daar ga ik mee verder. Ik blijf ook training en workshops geven over interculturele communicatie en grensoverschrijdend gedrag. In ieder geval: ik ga me niet vervelen.”
