‘Mijn brein voelde als een groot zwart blok van plakkerige teer’

Dat mensen met een chronische depressie niet altijd herkenbaar zijn aan hangende mondhoeken en een blik naar de grond voor zich, daarvan is Anne het levende bewijs. De eerste indruk is die van een goedlachse student die haar hart op de tong heeft. Maar deels is dat een façade, erkent ze. “Mensen denken altijd dat ik al mijn kaarten op tafel heb liggen. En dat is heel handig, want dan gaan ze niet verder prikken.”

De ouders van Anne zijn allebei therapeut. “Op mijn negende gingen ze scheiden, en dat voelde alsof mijn leven uit elkaar viel. En daardoor kreeg ik veel woedeaanvallen. Rond die tijd werd ik op school ook gepest. Toen heeft mijn vader via een collega iemand gevonden om me te helpen met mijn boosheid.”

Die legde bloot dat er heel veel verdriet en machteloosheid onder de woede van Anne schuilging. Maar omdat Anne nog zo jong was en de therapeut eigenlijk voor volwassenen bedoeld was, gingen er ook wat dingen mis. “Ik heb wat dingen verkeerd opgevat, namelijk dat ik nooit meer boos mocht zijn. Pas veel later kwam ik erachter dat dat een probleem is, want ik was er altijd heel trots op hoe ik nooit boos was. Maar boos zijn is juist een gezonde manier om je emoties te verwerken, in tegenstelling tot ze opkroppen.”

Vanaf haar twaalfde volgde Anne opnieuw therapie, omdat ze erg snel overprikkeld raakte. “De emoties van anderen raakten mij enorm. Als iemand anders verdrietig was, dan werd ik dat ook.” Heel empathisch, maar ook heel vermoeiend. “Toen ben ik bij een nogal zweverige therapeut terechtgekomen, die zei dat ik hoogsensitief was. Dat is geen officiële diagnose, maar het was wel een manier om mij uit te leggen hoe ik met emoties omga. Ze heeft me allerlei mindfulness-achtige tips gegeven en die hielpen wel.”

Fast forward naar 17-jarige Anne. “Het ging uit met mijn vriendje en dat raakte me nogal hard. En toen merkte ik dat ik de jaren ervoor steeds een soort masker op had. Ik was altijd de ‘blije bubbly Anne’. Ik was altijd blij en gaf iedereen energie. Terwijl ik het niet zo blije deel aan het wegstoppen was. En toen het uitging kwam dat er allemaal uit. Dat is het begin van mijn depressie.”

Tien maanden intensieve therapie volgen. “Dat was heel zwaar, vermoeiend en gewoon echt shit. We begonnen bij mijn geboorte, en wat er dan daarna allemaal gebeurd is. Wat betekende dat voor me, en wat voor woord zou ik eraan geven? Deze therapeut heeft mij heel goed geholpen, het was echt een geweldige vrouw.”

Toen het wat beter ging met Anne, ontmoette ze een nieuwe jongen. “En dat was, eventjes, heel erg leuk. Het duurde niet lang voordat ik weer ongelukkig werd, maar het duurde wel lang voordat het uitging.” Door haar therapie was Anne zichzelf opnieuw aan het uitvinden, en dat maakte dat ze ‘kneedbaar’ was. “Hij had een idee van het ideale vriendinnetje, en daar probeerde ik aan te voldoen. Maar dat was niet wie ik was. Hij was een beetje bezitterig, en hij zocht iemand die duidelijk introverter was dan ik. Toch deed ik mijn best, veel te lang. En daar werd ik steeds depressiever van. En toen kwam Covid ook nog eens.”

Dit was misschien wel de donkerste periode in Annes leven. De studie ging niet goed, heel veel sociale dingen vielen weg. “Ik wilde zelfs mijn bed niet uitkomen. Boodschappen doen was al te veel.” Dit was de periode waarin Anne regelmatig dacht aan het beëindigen van haar leven. “Echte plannen heb ik nooit gemaakt, maar ik heb wel gespeeld met het idee. Ik wist vaak niet wat ik ermee moest, behalve gaan slapen en hopen dat ik me beter voelde als ik wakker werd. En dan ging het weer een tijdje weg, en was ik blij dat ik het niet gedaan had. Want ik weet diep van binnen dat ik genoeg heb om voor te leven.”

Het is niet de laatste keer dat Anne bij een therapeut komt. “Een jaar geleden ben ik doorverwezen door de huisarts, omdat het thema depressie toch bleef terugkomen. Inmiddels heb ik een diagnose van chronische depressie, en daar zit ik nog steeds een beetje in. Ik denk dat ik moet accepteren dat ik hier vatbaar voor ben.”

Haar therapeut vroeg haar om woorden te geven aan het gevoel dat ze had als ze aan zelfdoding dacht. “Machteloos, donker, vaag, kwam ik dan op. Mijn brein voelde als een groot zwart blok van plakkerig teer. Mooie gedachtes die ik probeerde op te roepen werden besmeurd met datzelfde teer.” Het bleef lastig om zichzelf eruit te trekken, maar de methodes hielpen Anne wel om er meer grip op te krijgen.

Therapie blijft maar terugkeren in het leven van Anne, dus hebben al die uren ‘op de sofa’ dan wel zin? “Ik ga niet elke keer voor hetzelfde. Waar ik op mijn negende voor ging – dat ik steeds boos was – dat is nu opgelost. Of dat mijn vriend me probeert te veranderen, dat laat ik me niet meer zo gauw gebeuren. En soms komt hetzelfde probleem terug, maar ik weet ook niet altijd precies wat er in mijn brein omgaat en dan vind je later toch weer een nieuw puzzelstukje.”

Aan sommige dingen in therapie heeft Anne heel veel gehad. “Ik moest bijvoorbeeld een persoonlijke brief schrijven aan mensen om me heen, en die aan hen voorlezen. Ik mocht dan geen grapjes maken, maar ruimte geven aan mijn emoties. Huilen als ik me verdrietig voelde. Want emoties inslikken, daar was ik een master in geworden. Mijn vrienden reageerden heel lief en begripvol.”

Ze is van mening dat iedereen baat zou hebben bij een beetje therapie op zijn tijd. “Misschien niet zoveel als ik, niet iedereen heeft net zoveel mentalegezondheidsklachten als ik. Maar er is altijd wel iets uit te vogelen. En het is soms lastig om dat zelf te doen.” De wachttijden kunnen afschrikken, maar volgens Anne moet niemand zich daardoor laten tegenhouden. “Het systeem is er om ons te helpen, maak daar gebruik van. Ik heb er hard voor moeten vechten om de hulp te krijgen die ik nodig had, maar ik ben enorm blij dat ik het toch heb opgeëist, want de kwaliteit van mijn leven is enorm gestegen sindsdien.”