Val kabinet: Welke plannen gaan in de ijskast?

Allerlei plannen had minister Robbert Dijkgraaf op stapel staan, maar wellicht gooit de val van het kabinet roet in het eten. Studenten en onderwijsinstellingen vinden dat sommige onderwerpen niet kunnen wachten, maar welke?

Dijkgraaf wil de prestatiedruk verminderen door het bindend studieadvies te versoepelen. Studenten zouden het eerste jaar nog maar dertig punten hoeven te halen, en dan nog dertig punten in het volgende jaar.

De universiteiten hopen dat de Tweede Kamer dit plan ‘controversieel’ verklaart. Dan neemt de Tweede Kamer er geen besluit meer over en schuift het door tot na de verkiezingen. “Wij vinden het namelijk een slecht plan”, zegt woordvoerder Ruben Puylaert van koepelvereniging UNL.

Studentenorganisatie ISO hoopt juist vurig dat de versoepeling er wél komt. “Het kan echt een rol spelen bij het verlagen van de prestatiedruk op studenten”, zegt ISO-voorzitter Demi Janssen. Maar ze heeft nog meer argumenten. Het scheelt studenten bijvoorbeeld ook geld als ze geen studiejaar verliezen aan een bindend studieadvies.

Zo denkt ook de Landelijke Studentenvakbond erover, zegt voorzitter Elisa Weehuizen. “De plannen zijn echt een stap in de goede richting. De kans is aanwezig dat ze van tafel worden geschoven en dat zou een grote klap zijn.”

Inderdaad is de grootste regeringspartij, de VVD, behoorlijk kritisch over de plannen. Het was toch al de vraag of Dijkgraaf zijn voorstel ongeschonden door de Tweede Kamer zou loodsen. Het lijkt onvermijdelijk dat dit onderwerp ‘controversieel’ wordt verklaard.

De hogescholen hebben er overigens een minder sterke mening over. Zij vonden het niet zo’n vreemd plan en konden er wel mee uit de voeten. Ze klimmen dus niet in de pen om dit plan tegen te houden nu het kabinet gevallen is.

Om grip te krijgen op de toestroom van studenten uit het buitenland vragen de universiteiten al jaren om ‘sturingsinstrumenten’. Het gaat bijvoorbeeld om een numerus fixus voor de Engelstalige variant van een opleiding en een noodrem voor het geval er te veel studenten van buiten Europa naar een opleiding komen.

UNL-woordvoerder Puylaert: “Volgens de laatste planning zouden we die instrumenten op zijn vroegst kunnen gebruiken voor studiejaar ’25/’26. We hopen dat de Tweede Kamer dit in elk geval wil regelen, anders wordt het zomaar weer een jaar later.”

Ook de studenten willen graag dat de Kamer erover blijft praten. “De collegezalen zitten overvol, de werkdruk is hoog, we moeten de toestroom beter kunnen sturen”, zegt Janssen (ISO). “Daarna kunnen we ook kijken wat een bepaalde instelling of regio nodig heeft.”

“We hopen dat dit onderwerp niet controversieel wordt verklaard”, zegt ook Weehuizen (LSVb). “Gemeenten en instellingen lopen tegen hun capaciteit aan. Het gesprek over internationalisering is toch al moeilijk, we moeten het niet uitstellen.”

Bij de huidige plannen voor internationalisering horen ook regels over de onderwijstaal en ‘centrale regievoering’. Daar zijn de universiteiten minder enthousiast over. Als het aan hen ligt, gaat dat deel van de plannen voorlopig niet door.

De LSVb wil liever geen cherry picking in het debat over internationalisering. Weehuizen: “We kunnen ons wel vinden in het taalbeleid van de minister, maar op andere punten hebben we kritiek. We zijn bijvoorbeeld tegen de noodrem voor niet-Europese studenten. Dat onderscheid mag je gewoon niet maken.” Maar de discussie moet vooral doorgaan, vindt de LSVb.

Vooral het ISO noemt nog allerlei andere onderwerpen die wat de studenten betreft op tafel moeten blijven. Bijvoorbeeld het verbeteren van de medezeggenschap. Janssen: “Er liggen vier moties, onder meer over richtlijnen voor de vergoeding en faciliteiten. We hopen dat daar uitvoering aan wordt gegeven.”

Er is wel een kans dat dit gewoon door kan gaan. Vrijwel de voltallige Tweede Kamer steunt de komst van richtlijnen en er is geen wetswijziging voor nodig.

Ook zou het ministerie volgens het ISO moeten doorwerken aan het wetsvoorstel voor flexstuderen (in je eigen tempo studeren en betalen per studiepunt). De Tweede Kamer heeft daar laatst ook op aangedrongen. “Flexstuderen kan van meerwaarde zijn voor bepaalde groepen studenten, zoals mantelzorgers of studentondernemers”, zegt Janssen.

Toch zou het controversieel verklaard kunnen worden, of misschien trapt de minister zelf op de rem. Dijkgraaf wilde flexstuderen bezien in het licht van een grote ‘toekomstverkenning’ en het is de vraag in hoeverre hij nog op alle bevindingen van de betrokken onderzoeksbureaus gaat reageren.

Dijkgraaf heeft ook strengere wetten en regels aangekondigd voor de sociale veiligheid aan universiteiten en hogescholen. Het bestuur zou bijvoorbeeld elk vermoeden van seksueel geweld door een medewerker tegen een student moeten melden. Nu is dat alleen verplicht als de student minderjarig is. Ook mag een onderwijsinstelling straks geen zwijgplicht meer opleggen als er een regeling wordt getroffen met slachtoffers.

Tenminste, als het allemaal doorgaat. Het ISO hoopt dat de Tweede Kamer geen spaak in het wiel steekt en de demissionaire minister de ruimte geeft om dit te regelen. “Studenten moeten zich gesteund voelen”, zegt Janssen.

De Tweede Kamer is tot en met 4 september met reces en wil pas daarna bepalen welke onderwerpen ‘controversieel’ zijn, bleek tijdens het debat over de val van het kabinet, dus de partijen hebben nog even tijd om erover na te denken. Dit betekent ook dat lobbyisten nog bijna twee maanden hebben om hun mening voor het voetlicht te brengen. In de eerste week praten de diverse Kamercommissies erover en in de week van 12 september is dan de officiële stemming.