Voor veel geld veranderen zij de naam van hun eigen universiteit op de citatie-index in die van King Saud universiteit. Daardoor stijgt deze op de prestigieuze Shanghai Ranking, een lijst van beste universiteiten in de wereld.
Prestige door wetenschappers te kopen, het blijkt al vele jaren praktijk in Saoedi-Arabië. Een land dat niet bekend staat om zijn vrijheden – laat staan om de academische vrijheid. Nederlandse universiteiten staan hoog in de ranking en zo ook de Wageningen Universiteit (overigens wel een stuk lager dan de Erasmus Universiteit, die samen met Utrecht en Groningen bij de beste honderd staat). Dat maakt ons land aantrekkelijk voor rijke slechte universiteiten zoals King Saud om onderzoekers te kopen. In Wageningen zijn zes hoogleraren door de Saoedi’s benaderd en alleen Vincenzo Fogliano is voor hun geld bezweken. De universiteit profiteerde hier ook van omdat ze zo extra onderzoeksgeld binnen kreeg.
Wageningen heeft de hoogleraar bestraft. Hij mag twee jaar lang geen leiding meer geven aan zijn onderzoeksgroep. Over de aard van de maatregel is discussie mogelijk: in Wageningen kan Vincenzo Fogliano zijn onderzoek gewoon blijven doen, terwijl bijvoorbeeld in Spanje in een soortgelijk geval een onderzoeker dertien jaar is geschorst.
Maar dat is niet het punt wat ik wil maken: dat gaat over de rol van de Wageningen Universiteit zelf. De universiteit stelt in 2018 de onderzoeker te hebben gewaarschuwd, maar de hoogleraar kon toch gewoon doorgaan. In de Volkskrant zegt hij zelfs dat zijn universiteit toestemming heeft gegeven voor deze ‘deal’ met de King Saud universiteit. Het lijkt erop dat hier een schemergebied is ontstaan, en in stand is gehouden.
Academische waarden zijn niet alleen een zaak van individuele wetenschappers, maar van de universiteiten als geheel. Ik zou willen weten wat eigenlijk de rol van de Wageningen Universiteit is geweest, die van de misstand door deze toponderzoeker op de hoogte was en die toch jaren heeft laten voortbestaan. Er was een journalist voor nodig om de zaak te onthullen, anders had King Saud universiteit het prestige kunnen blijven kopen van onderzoek dat in Wageningen wordt gedaan.
Deze misstand roept ook de vraag op naar de waarde van academische lijstjes zoals de Shanghai Ranking, die niet altijd het beste gedrag naar boven blijken te halen bij onderzoekers en universiteiten. Het is goed dat deze Wageningse onderzoeker nu is bestraft, maar de discussie over de mechanismen in de academische wereld die zulk gedrag bevorderen zou eveneens moeten worden gevoerd.
Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden. Iedere maand schrijft hij een column voor Erasmus Magazine.
