Het schandaal met de toeslagen of de gaswinning in Groningen, indringend worden we geconfronteerd met de gevolgen van immoreel overheidsbeleid. Het toenemend aantal debatten over grensoverschrijdend gedrag laat de behoefte zien aan betere omgangsvormen in organisaties. Onvrede met de groeiende polarisatie op het werk en in de buurt, in de media en op straat, toont een hernieuwde behoefte aan waarden.
De discussie over waarden is in de politiek lange tijd taboe geweest, zo heb ik zelf ondervonden in de vijftien jaar dat ik actief was in de Tweede Kamer. Waarden, dat was toch vooral iets privé, voor achter de voordeur, maar niet een onderwerp in het publieke debat. Mensen hebben zo hun eigen waarden en die moeten we vooral niet willen opleggen aan anderen. Debat over waarden was verdacht en werd gezien als moraliseren.
Ieder mens is verschillend en iedereen heeft eigen waarden, die bepalen wie en wat wij zijn – onze identiteit. Daarnaast hebben we altijd gedeelde waarden, die mensen met elkaar verbinden – in gemeenschappen. Op de universiteit, in de stad en in ons land. Gemeenschappen die zo verschillend zijn als mensen zélf en waar we tijdelijk (op school of sociale media) of langer (in de buurt of op het werk) onderdeel van zijn.
Wat is een universiteit? Wat maakt het onderwijs en onderzoek academisch? Welke waarden liggen hieraan ten grondslag? Op de Erasmus Universiteit hebben deze vragen geleid tot een debat over ‘Erasmiaanse waarden’, een discussie waaraan ik als filosoof mede vorm geef. Waar eigenzinnige academici zich gedwongen weten om samen na te denken over waarden die henzelf overstijgen en we met elkaar delen.
‘Hand in hand. Erasmus en wat Rotterdammers bindt’. Onder deze noemer spreek ik op 15 mei de Rotterdamlezing uit. Die lezing is een van de initiatieven van de Erasmus Universiteit om als organisatie verbinding te hebben met de stad Rotterdam. Kunnen we dat nog, spreken over gedeelde waarden? In een tijd van polarisatie van het debat, waarin we mensen met andere ideeën en opvattingen liever cancelen dan opzoeken?
Als dit ergens kan, dan moet het wel in Rotterdam zijn: de stad van Erasmus. Een filosoof die mensen het belang leerde van wederkerigheid. In vrijheid leven kan alleen als je anderen hun vrijheid gunt. Respect voor jouw mening krijg je pas als je de opvattingen van anderen respecteert. Rechten komen altijd met plichten en vrijheid vraagt ook verantwoordelijkheid. Het zijn waarden die we vergeten lijken en opnieuw zullen moeten leren.
Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden en columnist. Op 15 mei houdt hij de Rotterdamlezing in Arminius. Hier vind je meer informatie.
