Hoe kennen jullie elkaar?
Berkers: “Ik ben betrokken bij een groot NWO-project, genaamd POPLIVE. Dat gaat vooral over de live-muziekindustrie, omdat muzikanten daar hun geld mee verdienen. Tijdens een onderzoek kan je op verschillende manieren naar de muziekindustrie kijken. Wij hebben de metafoor van een ecologie gebruikt. Toen zijn we bij Frank terechtgekomen.”
Kimenai: “Ik kijk vooral naar muziekecosystemen en de veerkracht van de muziekindustrie. Pauwke en ik begaven ons allebei in het veld van beleid in de muzieksector. We spreken allebei veel met fondsen, overheden en organisaties. Ik kwam via via bij Pauwke terecht. Zijn team was toen net bezig met een paper over muziekecosystemen, dat ik toen heb opgevraagd. Dat was de eerste link.”
Muziekecosystemen, wat zijn dat?
Kimenai: “In de basis is een ecosysteem de verzameling van levende en niet-levende factoren in een bepaald gebied en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Een bos of een meer is een ecosysteem. Maar je kunt ook uitzoomen, de Amazone is ook een ecosysteem. Zo kun je het hebben over het Europese muziekecosysteem, of juist het Rotterdamse muziekecosysteem. Het interessante is dan hoe binnen deze muziekecosystemen de mensen, bedrijven en instellingen zich tot elkaar verhouden.”
Wat onderzoeken jullie precies?
Kimenai: “Waar we ons in eerste instantie op gaan richten zijn twee zaken. De ene is maatschappelijk gericht, dus hoe kan een gezond muziekecosysteem bijdragen aan maatschappelijk welzijn? De andere is meer sectorgericht en ook wat technischer. Hoe kunnen bepaalde ecologische principes bijdragen aan een veerkrachtiger muzieksector? Die twee zaken brengen we weer bij elkaar door te zeggen dat een veerkrachtige muzieksector weer bij kan dragen aan maatschappelijk welzijn.”
Wat was de aanleiding om dit onderzoek op te zetten?
Berkers: “De muzieksector, of de kunstsector in het algemeen, is een sector waar inkomen scheef verdeeld is. Er heerst een winner takes all principe, waar veel mensen bijna niets verdienen en een paar mensen heel veel. De arbeidsmarkt is onzeker, veel muziekmakers zitten onder de armoedegrens. Er hoeft ook maar iets te gebeuren en de hele sector stort in elkaar.”
Kimenai: “En dat hebben we het afgelopen jaar aan den lijve ondervonden.”
Berkers: “De discussie was al gaande voor de coronacrisis, maar die is nu in een stroomversnelling gekomen. Wat dat betreft is dit een goed moment om te kijken hoe de muziekindustrie in de toekomst beter georganiseerd kan worden.”
Wat maakt dit onderzoek relevant?
Kimenai: “De precaire situatie van veel mensen die in de sector werken is een van mijn belangrijkste drijfveren, om te kijken of ik daar iets aan kan doen. Ik heb niet de illusie dat ik met mijn onderzoek grote veranderingen kan veroorzaken, maar wel een voorzet kan geven voor een denkrichting naar een oplossing. Wat er nu allemaal bloot komt te liggen, is geen nieuws. Het wordt alleen extreem duidelijk door de crisis. Veel mensen die in de sector werken, wisten al wel wat er gaande was. Het is alleen moeilijk om daar een luisterend oor voor te vinden en om dat duidelijk te maken.”
Berkers: “Daarnaast wordt door de coronacrisis het belang van muziek en cultuur duidelijk. Mensen missen het. Je ziet ook dat muziek helpt in het bij elkaar brengen van mensen, zie bijvoorbeeld de balkonconcerten. Muziek draagt bij aan sociaal welzijn.”
Wat zijn op dit moment de grootste problemen binnen de muzieksector?
Kimenai: “De inkomensongelijkheid. Wat we nu zien is het verschil tussen de haves en have nots. Er is een bataljon aan muzikanten die voor een minimuminkomen zich drie keer in de rondte werkt en die door liveoptredens hun levensonderhoud bij elkaar konden sprokkelen. Voor veel muzikanten valt nu zo’n 90 procent van de inkomsten weg. Ook als je kijkt naar hoe ontzettend rijk de streamingsdiensten zijn vergeleken met hoe arm muzikanten die afhankelijk zijn van diezelfde diensten, daar zit een enorme disbalans. Twee jaar geleden werd de noodklok al geluid voor de mensen in de muzieksector. Verschillende onderzoeken laten zien dat zo’n 70 procent van de mensen die in de sector gezondheidsklachten hebben, zowel fysiek als mentaal.
Berkers: “De coronacrisis zou een historische scheidslijn kunnen zijn, waar de vraag wordt gesteld of we terug moeten gaan naar hoe het eerst was, of dat er juist nu iets moet veranderen. De coronacrisis kan in positieve zin een keerpunt zijn voor de muziekindustrie.”
Hoe hopen jullie dat de toekomst van de industrie eruit gaat zien?
Kimenai: “We zijn nog maar net begonnen, maar ik hoop dat er meer oog komt voor de machtsverhoudingen in de sector, vooral tussen individuele makers en grote bedrijfsstructuren.”
Berkers: “De toekomst van de sector ligt bij de maker. Dat klinkt als een open deur, maar dat is het dus helemaal niet.”
