Afgewezen door twintig huisartsen en een dikke rekening van de spoedeisende hulp

Als telg uit een doktersfamilie wist studente Prateeksha: ik moet de zorg goed geregeld hebben. Ze kwam in augustus over vanuit New Delhi, India voor haar studie aan de Rotterdam School of Management (RSM). “In september startte ik samen met een vriend met zoeken naar een huisarts, maar nergens namen ze ons aan. Nu heb ik voor nood een deal met een huisarts dat ik bij hem langs kan komen als ‘passant’, maar als ik zo ziek ben dat ik niet kan verplaatsen, komt de huisarts niet bij mij thuis.”

De Poolse Marta, student aan de Hogeschool Rotterdam, herkent de moeizame zoektocht. Ze begon alleen wat later. Toen zij last kreeg van haar amandelen moest ze ook met spoed op zoek naar een huisarts. Ze verzucht: “Ik heb in die dagen twintig huisartsen gebeld, overal zeiden ze dat ze vol waren, of dat ik niet welkom was vanwege mijn verzekering. Uiteindelijk belandde ik op de spoedeisende hulp van het ziekenhuis.”

De problemen van Prateeksha en Marta staan niet op zichzelf. Veel huisartsen in Rotterdam nemen internationale studenten alleen als passant aan, wat betekent dat de student rekeningen aan de balie moet voorschieten ook al heeft de student de juiste verzekering. Studenten besluiten daarop af te zien van zorg of zelfs naar huis te vliegen en daar een dokter op te zoeken. Ook het International Office, decanen, psychologen en studentenverenigingen horen dat internationale studenten niet bij de huisarts terechtkunnen, zegt een woordvoerder van de Erasmus Universiteit. Waarom is het voor internationals zo moeilijk om een huisarts te vinden?

Eerste hobbel: een ingewikkeld Nederlands zorgsysteem, zo blijkt ook uit de verhalen van de studenten. “Ik had een European Health Insurance Card. Daarmee leek het me dat je overal binnen kon komen”, zegt Marta. Dat blijkt toch net wat ingewikkelder te liggen.  “Zo simpel is het helaas niet”, zegt Arti Pancham van risico- en verzekeringsadviseur Aon. Aon – een van oorsprong Amerikaanse organisatie – is in Nederland marktleider op het gebied van de internationale studentverzekering binnen het hoger onderwijs. Pancham is contactpersoon voor de Aon Student Insurance en onderhoudt de contacten met universiteiten en hogescholen.

Het werkt niet voor alle internationale studenten hetzelfde, vertelt ze. “Het is afhankelijk van het land van herkomst en of je een betaalde bijbaan hebt in Nederland. Werk je in Nederland en draag je daarom op die manier bij aan het Nederlandse zorg- en of belastingsysteem? Dan moet je een zorgverzekering afsluiten bij een Nederlandse zorgverzekeraar, net als andere Nederlanders, en kun je zorgtoeslag aanvragen bij de overheid.”

Niet-werkende internationale studenten maken geen deel uit van het Nederlandse systeem en mogen daarom geen Nederlandse zorgverzekering. Bewoners van de Europese Economische Ruimte (EER) kunnen aanspraak maken op een European Health Insurance Card (EHIC). “Hoe lang zo’n kaart geldig is en wat je daarmee kunt, verschilt alleen wel per thuisland – wat het een ingewikkeld systeem maakt. En in principe is het sowieso alleen voor tijdelijke spoedeisende hulp”, zegt Pancham. Voor de groep met een EHIC adviseert ze aanvullend een particuliere verzekering te nemen. “Aon verzekert bijvoorbeeld wél ziektes of psychische problemen die je meeneemt vanuit je thuisland en je krijgt langer medicijnen.”

De studenten van buiten de Europese Economische Ruimte die niet werken, moeten sowieso een particuliere verzekering nemen, volgens Pancham. “Zij hebben geen EHIC en daarom geen recht op zorg in Nederland, tenzij ze een particuliere verzekering nemen.”

Dit ingewikkelde systeem – in combinatie met een gebrek aan urgentie bij studenten – verklaart een eerste gedeelte van de problematiek. De universiteitswoordvoerder schrijft per mail: “Wat wij zien is dat studenten pas een huisarts zoeken op het moment dat ze medische hulp nodig hebben, waardoor de situatie urgenter wordt. Studenten gaan hierdoor vaker dan nodig naar de spoedeisende hulp of huisartsenpost, wat niet altijd door de verzekering wordt vergoed en waar de huisartsenpost ook niet voor is ingericht.”

Dat merkt de Rotterdamse huisartsenpraktijkmanager Yolande Pleune ook. Ze ziet wekelijks wel een paar studenten binnendruppelen in haar praktijk. “Deze week nog twee. Eentje had tien huisartsen gebeld, de ander ook en is uiteindelijk naar de spoedeisende hulp gegaan, die haar weer hier naartoe doorverwees. Studenten hebben soms de neiging om te denken: we zijn jong, we zijn fit, ons overkomt toch niets. En dat snap ik op die leeftijd wel.” Maar als je wél ziek wordt, heb je een probleem. Door alles wat internationale studenten moeten regelen voor ze naar Nederland komen sneeuwt het verzekeringsvraagstuk nogal eens onder, waardoor een verzekering regelen soms ‘vergeten’ wordt, zegt Pancham.

Maar dat is niet de enige verklaring. Rotterdam heeft ook te maken met een huisartsentekort, zegt een woordvoerder van de Landelijke Kring van Huisartsen. Een landelijk probleem in krimpgebieden, maar ook in grote steden speelt het meer en meer. Huisarts Thao Nguyen stuurde onlangs een brandbrief naar de Rotterdamse gemeenteraad waarin hij stelt dat zorg niet geleverd kan worden als er niet snel wordt ingegrepen door het stadsbestuur. Ook de Rotterdamse huisartsenvereniging stelde dit onlangs aan de kaak in een brief aan de gemeente.

“De wachtlijsten, patiëntenstops en groep zoekende zorgbehoevenden dijen uit”, zei Nguyen in De Telegraaf. Belangrijkste oorzaak: “We hebben in de stad flink gebouwd. Met name de binnenstad en de Kop van Zuid zijn steeds dichtbevolkter, maar het aantal huisartsen bleef achter”, zegt Nguyen. Ook de stijgende Rotterdamse huizenprijzen zijn een oorzaak hiervan. “Huisartsen krijgen een beperkt budget voor praktijkruimte. Doordat de vastgoedprijzen de pan uit rijzen, is het voor huisartsen onaantrekkelijk om in de binnenstad te zitten.”

Bovendien zitten huisartsen soms helemaal niet op internationale studenten te wachten, zelfs als de huisarts plek heeft en als de verzekering op orde is. Een huisarts die niet bij naam genoemd wil worden, maar die door de universiteit wordt aangeraden op de site van het Erasmus MC, zegt dat hun beleid is dat internationale studenten altijd als passant worden aangemerkt en dat zij daarin niet de enige zijn. “Ze zijn zo weer weg en als je daar dan een heel dossier voor moet aanmaken, kost dat te veel tijd”, zegt de praktijkassistente. Pleune: “Voor kleinere huisartspraktijken zijn internationale studenten vaak toch wat meer handelingen en dat kost meer tijd. Die gaan liever voor de vaste klanten. Bovendien speelt bij sommige huisartsen de taal een rol. Engels is een extra barrière.”

Martin Blok van het International Institute voor Social Studies (ISS) – hij regelt voor het ISS de zorg van hun internationale promovendi en masterstudenten – merkt dat huisartsen minder graag internationale studenten laten inschrijven vanwege vervuiling van hun administratiesysteem. “Studenten die zich inschrijven, vergeten zich veelal uit te schrijven. Zo slibt het systeem dicht en staan er meer patiënten in het systeem van de huisartsen dan je daadwerkelijk hebt.”

Dus blijft de optie ‘passant’ over. En dan moet je maar geluk hebben dat de huisarts plek heeft voor passanten. Praktijkmanager Pleune: “Wij zijn deze week een dag dicht en we hebben zoveel ingeschreven patiënten dat we voor passanten amper ruimte over houden.”

Dergelijke passanten moeten aan de balie afrekenen voor hun consult. “Dat komt doordat de huisarts geen direct billing-systeem (een declaratiesysteem waarmee de huisarts de rekening rechtstreeks naar de verzekeraar kan sturen, red.) heeft met de verzekeraar. Dan moet de student zelf voorschieten”, zegt Pancham. Blok van het ISS: “En dat vormt een extra drempel voor de studenten.” Urgente problemen worden wel verholpen, maar juist de minder urgente klachten vallen tussen wal en schip. “Afgelopen maandag sprak ik nog een student met klachten die, omdat ze zelf de kosten voor medicijnen en een afspraak moest voorschieten, daarom uiteindelijk toch maar niet ging. Dat zie ik ook bij studenten met minder urgente, maar wel serieuze klachten, zoals psychische klachten of depressies.”

Wat moet er gebeuren om dit te veranderen? “Als eerste moet er iets gedaan worden aan het huisartsentekort in Rotterdam”, zegt Pleune. “Maar dat is een ingewikkeld probleem en ligt met name bij de overheden.” In de Rotterdamse gemeenteraad is het onderwerp geagendeerd door het CDA en GroenLinks, die vragen hebben gesteld aan het College van Burgemeester en Wethouders. “Het college is op de hoogte van het probleem en is in overleg met de betrokken partijen op zoek naar oplossingen”, zegt een gemeentewoordvoerder over het Rotterdamse huisartsentekort.

Wat de universiteit en Aon voor nu proberen: afspraken maken met huisartsen. “Dan kan de huisarts rechtstreeks declareren bij Aon en hoeft de student niet zelf aan de balie voor te schieten, maar dat is vanwege het huisartsentekort een uitdaging”, zegt Pancham. Daarnaast blijven beide partijen onvermoeibaar voorlichten aan studenten over het Nederlandse zorgsysteem.

Maar ook aan de andere kant is voorlichting nodig, zegt de universiteitswoordvoerder. Denk aan: “Betere voorlichting aan zorgaanbieders over de particuliere verzekering.” Sommige andere universiteiten hebben een campushuisarts, zoals de Universiteit van Amsterdam of de Rijksuniversiteit Groningen. Eerdere pogingen daartoe op de EUR liepen stuk. Blok zegt dat het ISS daar vanwege de problemen onder internationale studenten wel vergevorderde plannen voor heeft in Den Haag.

Voor nu blijft het nog lastig voor de studenten om binnen te komen, verwacht praktijkmanager Pleune. “En dan moet het songfestival nog beginnen, met al haar bezoekers met verzwikte enkels en wat al niet meer.” Voor Prateeksha zit er niets anders op dan genoegen nemen met de situatie zoals die nu is. Marta heeft medicijnen laten overvliegen uit Polen voor haar amandelen en klom er op die manier bovenop. “Maar ideaal is het niet, en dat is een understatement.”