Dat blijkt uit een enquête die de Volkskrant hield onder tweehonderd vrouwen die tussen 2013 en 2018 een Vidi- of Vici-beurs kregen, en waar Erasmus Magazine ook inzage in heeft. Deze onderzoeksters konden ieder 50.000 tot 200.000 euro aan subsidie krijgen van NWO, mits hun instelling ze binnen een jaar zou bevorderen tot respectievelijk UHD of hoogleraar (en ze dat nog niet waren). Deze Aspasiapremie komt bovenop de 800.000 en 1,5 miljoen euro van de Vidi en Vici zelf, twee van de meeste prestigieuze persoonsgebonden NWO-beurzen.
Via het Aspasiaprogramma hoopt NWO het aandeel vrouwen in hogere academische posities te vergroten. Daar is het immers slecht mee gesteld. Volgens de Monitor van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) was in 2017 slechts 30 procent van de UHD’s en 21 procent van de hoogleraren vrouw. De Erasmus Universiteit heeft zelfs maar 13,5 procent vrouwelijke hoogleraren. Bij de Erasmus School of Economics was er vorig jaar slechts één vrouw (gewoon) hoogleraar, tegen 36 mannen. Onlangs lanceerde het Diversity & Inclusion office nog een nieuwe beleidsmaatregel om meer vrouwelijke EUR-wetenschappers op de posities van UHD en hoogleraar te krijgen.
126 van de 144 vrouwen die de enquête invulden gaven aan dat ze in aanmerking kwamen voor de Aspasia. Van hen kreeg 19 procent de beurs echter niet, ondanks dat ze dat wel gewild had. De cijfers komen in grote lijnen overeen met een evaluatie van NWO zelf over het Aspasiaprogramma, over de periode 2010-2012. Over de periode daarna, waar de groep geënquêteerden in valt, heeft NWO nog geen definitieve honoreringscijfers. Voorlopig heeft een derde de Aspasia nog niet gekregen, laat de onderzoeksfinancier weten. Die fractie wordt nog kleiner, bijvoorbeeld omdat sommige procedures nog niet afgerond zijn.
De meest genoemde reden die de respondenten die de beurs misliepen te horen kregen was dat hun afdeling of instituut niet voldoende middelen had om een structurele positie voor hen te creëren. Ook werd vaak het argument gebruikt dat men niet wilde dat NWO de lokale bevorderingsprocedures zou overrulen.
Gekke situaties
De vrouwen die geen Aspasia kregen, of bij wie dat nog onduidelijk is, zijn verspreid over alle universiteiten, waaronder ook de Erasmus Universiteit.
Zo zijn meerdere Rotterdamse Vidi-laureaten nog in het ongewisse over de Aspasia, omdat de bevorderingsprocedures nog lopen. Soms leidt dat tot gekke situaties in vergelijking met hun mannelijke collega’s, zeggen ze, omdat die soms al wel meteen promotie kregen toen ze een Vidi binnenhaalden.
Overigens kreeg ook in Rotterdam een meerderheid van de respondenten wel een Aspasia, zoals UHD virologie Debby van Riel (43), die in 2018 een Vidi binnenhaalde. “Het Erasmus MC en mijn afdeling steunden mijn promotie aan alle kanten. Zelfs toen ik een jaar lang maar parttime kon werken omdat ik ernstig ziek was, bleven ze achter me staan. Dat heeft ervoor gezorgd dat mijn carrière niet stil is blijven staan.”
Gemiste kans
Het LNVH ziet de ongebruikte Aspasiapremies als een gemiste kans. “Het gaat immers om vrouwen van wie een externe Vidi- of Vici-commissie gezegd heeft dat ze excellent zijn”, zegt woordvoerster Lidwien Poorthuis. Het LNVH zou graag zien dat er gesproken wordt tussen de universiteiten en NWO over het bereiken van een hoger toekenningspercentage van Aspasia, opdat er ‘optimaal en effectief gebruik gemaakt kan worden van dit mooie programma’.
De Vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU) verklaart de gemiste Aspasia’s voor een belangrijk deel door een gebrek aan structurele financiering van universiteiten. “Als iemand bevorderd moet worden tot universitair hoofddocent, moet er wel ruimte voor inbedding zijn”, legt de woordvoerder uit. “Is die er niet, dan moet een universiteit zelf geld bijleggen en dat is vaak niet beschikbaar. Veel instellingen hebben last van deze matchingsdruk.” Nu de overheid plannen heeft om 100 miljoen euro over te hevelen van NWO naar de eerste geldstroom, neemt die druk af, hoopt de VSNU.
Langere termijn
De meeste vrouwen die de enquête invulden staan op zich positief tegenover de Aspasia als middel om diversiteit te stimuleren. Drie op de vijf Aspasia-laureaten denkt bijvoorbeeld dat ze dankzij de premie sneller UHD of hoogleraar is geworden. Minder dan 10 procent vindt het programma overbodig.
Wel heeft 60 procent suggesties voor verbetering, zoals een hoger premiebedrag of een langere termijn waarbinnen iemand in functie bevorderd moet worden. Die periode is nu een jaar, met uitloop tot maximaal drie jaar als iemand nog geen vaste aanstelling had.
De enquête bestrijkt overigens niet alle potentiële Aspasia-laureaten. Ook vrouwen die een Vidi-subsidie net misliepen, maar wel een excellente beoordeling kregen, komen in aanmerking voor de Apasiapremie. In tegenstelling tot vrouwen die wel een Vidi of Vici kregen zijn hun namen niet openbaar en konden ze dientengevolge niet benaderd worden.
