Je bent op een verjaardagsfeestje. Hoe zou je je onderzoek omschrijven?
“Ik doe onderzoek naar hoe mensen beslissingen nemen en bekijk hoe verschillende disciplines het onderzoeken van besluitvorming hebben benaderd. Mijn proefschrift bestaat uit een reeks essays met filosofische vraagstukken over het raakvlak tussen economie, psychologie en cognitieve wetenschap. Het gaat in feite over economische modellen voor besluitvorming. Economen maken gebruik van wiskundige modellen om weer te geven hoe mensen redeneren en beslissingen nemen. Binnen de economie wordt tegenwoordig veel gekeken naar psychologie en cognitieve wetenschap om die modellen realistischer te maken. Ze proberen te begrijpen waarom mensen vaak irrationele keuzes maken en onderzoeken hoe een andere context tot een goede of een slechte beslissing kan leiden.”
Kan je een voorbeeld geven van zo’n model?
“Een van de modeltechnieken die heel populair is, heet het dualistische zelf. Dit model is gebaseerd op belangrijk onderzoek uit de psychologie, waarin een persoon in twee afzonderlijke besluitvormingsagenten wordt verdeeld. Eén agent is de planner en de ander is de uitvoerder. De planner heeft doelen voor de lange termijn en de uitvoerder consumeert, geeft geld uit en doet impulsieve dingen. Economen hebben dit basiskader uitgebreid met diepgaande wiskundige hulpmiddelen. Het model heeft een intuïtieve aantrekkingskracht, omdat als je de geschiedenis van filosofie en psychologie bekijkt en helemaal terug gaat naar Plato, het idee van het verdeelde zelf er altijd is geweest. Het is een metafoor waar iedereen zich in kan vinden. In de afgelopen 25 jaar heeft onderzoek binnen de psychologie en neurowetenschap bijgedragen aan het bekrachtigen van het idee van het verdeelde zelf door dualistische processen en systemen in de hersenen aan te tonen. Economen zeggen nu: ‘Dit is wat we altijd al hebben bedoeld door het intuïtieve model te gebruiken en met nieuw bewijsmateriaal te ondersteunen.’ Maar ik ben sceptisch over een gedeelte van dit bewijsmateriaal.”
Waarom ben je sceptisch?
“Ik denk dat het een handige metafoor is, maar dat het veel te simplistisch is. Dat is een van de belangrijkste conclusies in mijn proefschrift. Er zijn zowel filosofische als wetenschappelijke redenen om aan te nemen dat deze metafoor eerder vertekent wat er gebeurt als mensen beslissingen nemen, in plaats van dat het model het proces duidelijker maakt. Bij elk argument vóór dualistische processen of systemen kun je ook vragen: ‘Waarom noemen we het niet één gigantisch systeem dat is opgebouwd uit afzonderlijke specialistische mechanismen of modules?’ Of: ‘Waarom stellen we niet een derde systeem voor dat overlegt tussen de twee helften?’ Er is veel bewijsmateriaal dat beide alternatieven ondersteunt.”
“Bovendien is nieuw onderzoek naar ‘nudging’ (een techniek waarmee de keuzes van mensen kunnen worden beïnvloed) sterk gebaseerd op hetzelfde psychologische onderzoek als de modellen van het dualistische zelf. Maar als onderzoek naar dualistische processen en systemen een versimpeld beeld schetsen van hoe mensen redeneren en beslissingen nemen, dan zou het nudge-beleid verkeerd kunnen zijn, of op zijn minst kunnen worden verbeterd. Eenvoud is misschien goed voor lobbyende beleidsmakers, maar kan in de praktijk tot cruciale problemen leiden.”
Hoe zorgt jouw proefschrift ervoor dat de wereld een stukje beter wordt?
“Je hebt nu al die populaire economische publicaties, zoals Freakonomics, Thinking: Fast and Slow en Predictably Irrational, goed geschreven en fascinerende bestsellers over economie en psychologie voor een breed publiek. Ik denk dat er een te grote nadruk ligt op eenvoudige metaforen, terwijl deze onderwerpen alles behalve simpel zijn. Ik hoop dat filosofen, wetenschappers en mensen die geen academici zijn beter over deze onderwerpen gaan nadenken. Wees sceptisch en wees voorzichtig.”
Ben je zelf beter geworden in het nemen van beslissingen?
“Als filosoof en wispelturig persoon in het algemeen houd ik mezelf altijd al bezig met de vraag ‘Hoe maak ik een keuze?’ Dat is een van de redenen waarom ik aan dit proefschrift ben begonnen. Ik vind het niet makkelijker om te kiezen. Keuzes maken is alleen maar complexer geworden. Ik neem nog steeds slechte beslissingen, maar het voordeel is dat ik nu iets meer inzicht heb in waarom ik dat doe. Veel van de keuzes die ik maak, komen voort uit de vraag wat op een bepaald moment goed voor me is, maar zonder dat ik een overkoepelend plan heb. Van Los Angeles naar Europa verhuizen was bijvoorbeeld totaal niet gepland. Er is een beroemd citaat van Kierkegaard, de existentialistische filosoof: ‘Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.’ Dat vat mijn levenservaringen wel goed samen.”
Wat staat er op de omslag?
“Ik heb bewust iets abstracts gekozen, omdat een groot deel van het proefschrift een conceptuele analyse is. Je zou de afbeelding als een complexe structuur kunnen zien: hoe dichter je bij het midden komt, hoe gelijkmatiger de vorm en kleur worden, maar hoe verder je ervan af gaat, hoe chaotischer de afbeelding lijkt. Dat is vaak het geval met conceptanalyse. En het ziet er ook gewoon cool uit.”
