Daphne van der Putte leeft nog. Ze is inmiddels samen met TU Delft-studente Anne Arntz en EUR-student Christopher Hauwert veilig teruggekeerd in Nederland, na een spectaculair avontuur bij Bordeaux, waarbij haar VESTAND-team experimenten met het evenwichtsorgaan deed in gewichtsloosheid.
Daarvoor moest het team twee in het Erasmus MC gebouwde installaties naar Zuid-Frankrijk vervoeren. Twee weken geleden vertrokken Chris, Anne en Daphne in een gehuurd busje. “We zijn op een zondagmorgen naar Zuid-Frankrijk gaan rijden”, vertelt Daphne telefonisch. De bestemming: het gebouw van het bedrijf NoveSpace bij een vliegbasis in de buurt van Bordeaux. Daar aangekomen hadden de drie een week om alle voorbereidingen te treffen.
Het team VESTAND, waar behalve Daphne ook studenten Anne Arntz, Christopher Hauwert, Zeb Jonker, postdoc Patrick Forbes en hoogleraar Maarten Frens deel van uit maken, doet onderzoek naar het effect van zwaartekracht op het evenwichtsorgaan en de perceptie van beweging en lichaamshouding. Dankzij het “Fly Your Thesis!”-programma van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA Education Office) mocht VESTAND samen met andere onderzoeksgroepen uit Europa experimenten doen tijdens paraboolvluchten in een Airbus van het Franse bedrijf NoveSpace in Bordeaux. Op de facebookpagina van het team vind je nog veel meer video’s, foto’s en informatie over het project.
Een van de twee installaties ziet er uit als een ‘elektrische stoel’. Daarop neemt de proefpersoon plaats, en in de helm op zijn hoofd worden stroomstootjes gegeven om het evenwichtsorgaan te beïnvloeden. Het effect daarvan meet het team door de oogbewegingen te volgen met een speciale ‘bril’. De andere installatie is juist staand, waarbij de proefpersoon met behulp van springveren naar de grond getrokken wordt. Ondertussen wordt hij ook nog uit evenwicht gebracht door beïnvloeding van het evenwichtsorgaan. “Bij aankomst moesten we de installaties controleren en alle onderdelen zorgvuldig schoonmaken.” Dat gebeurde in een speciale schoonmaakkamer met een hogeluchtdrukpomp. “Er mag geen stukje metaal los zitten, want als dat tijdens de gewichtsloosheid gaat zweven kan iemand zich eraan verwonden”, zegt Daphne.
Daarna moesten de drie de stoel en de staande installatie in het vliegtuig monteren. Dat luisterde zeer nauw: “De onderdelen moeten met schroeven worden vastgezet in het vliegtuig. Daarvoor moeten de boorgaten op precies de goede plek zitten. Dat gaat echt om millimeters.” Met veel passen en meten hoefde er uiteindelijk niet opnieuw geboord te worden: de installatie paste. Na een grondtest in het vliegtuig kon er in de tweede week eindelijk gevlogen worden.
'Nergens mee te vergelijken'
Elke parabool kent verschillende fases. Tijdens het stijgen is er hypergravity, waarbij je twee keer zo zwaar wordt als normaal. Vervolgens is er microgravity, waarbij je gewichtloos bent, nog een keer hypergravity en daarna normale zwaartekracht. En dan begint het riedeltje opnieuw, 31 keer per vlucht. De voor de hand liggende vergelijking is een extreme achtbaan, maar daar wil Daphne niks van weten. “Dit is echt nergens mee te vergelijken, het is zó apart. Je zit in een buis, je kunt niks zien want de ramen zijn geblindeerd. Het enige wat je merkt is dat de zwaartekracht verandert.”
Toch is het zeker wel een heftige ervaring. Tijdens de vlucht merkte Daphne dat ze waziger ging zien. En niet iedereen hield alles binnen. Ook Daphne niet, ondanks een injectie met scopolamine, een middel tegen bewegingsziekte. Tijdens de tiende parabool moest ze overgeven. “Gek genoeg net op het moment dat de zwaartekracht weer normaal wordt. Later zagen we in de metingen dat de kracht op je lichaam dan rond de 1G schommelde, dichtbij normaal dus maar net niet helemaal. Misschien dat het daardoor kwam”, denkt ze. Ze hoefde de twintig parabolen daarna niet meer over te geven. Toch gaat het op het laatst nog een keer mis.
Vomit comet
Tijdens de 31e en laatste parabool ging Daphne ook nog even naar de ‘free floating area’. In dat deel van het vliegtuig, waar verder geen experimenten werden uitgevoerd, mag elke deelnemer even ervaren hoe het is om gewichtloos te zijn. “Een instructeur van ESA liet mij rondjes draaien. Ik heb toen mijn ogen dicht gedaan, om te ontdekken of ik dan kon merken dat ik draaide. Maar je voelt helemaal niks. Het was heel leuk, maar ik heb wel weer overgegeven.”
In het vliegtuig, dat door insiders grappend ook wel de ‘vomit comet’ wordt genoemd, werd ook de helft van de proefpersonen van het team ziek. Niet verwonderlijk, want om de experimenten met het evenwichtsorgaan zuiver te houden, mochten zij geen medicijnen slikken tegen de misselijkheid. En de experimenten beïnvloedden ook nog eens het evenwichtsorgaan, dus een maag van gewapend titanium was vereist.
Sommige proefpersonen bleken daarover gelukkig te beschikken. Daphne: “De meesten hadden ervaring met paraboolvluchten. Zo was er een jet fighter pilot. Een heel robuust figuur, hij was ook heel enthousiast. En bij de proef waarbij we je evenwichtsorgaan in de war brengen, en bijna iedereen valt, bleef hij gewoon staan”, spreekt Daphne bewonderend. Slechts één van de proefpersonen moest uiteindelijk het experiment afbreken omdat hij te misselijk werd. “Hij wilde nog wel door, maar de dokter raadde het af.”
Inmiddels zijn Daphne en Anne weer terug op de universiteit. Tijd om bij te komen van het avontuur is er weinig. De data is allemaal goed binnengekomen, maar of alles goed gemeten is moeten ze nu controleren. Daphne hoopt haar scriptie eind juli af te hebben, Anne wil eind februari klaar zijn. “En ons doel is om er ook nog een artikel over te schrijven”, besluit Daphne.
