‘Een monument, voor pa!’

Onder grote belangstelling is zaterdag op begraafplaats Hofwijk een herdenkingsmonument onthuld voor mensen die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap. Voor sommige nabestaanden bleek het een zeer emotioneel moment, maar ook was er blijdschap dat het monument er eindelijk is.

Zo’n driehonderd belangstellenden en nabestaanden hadden zich verzameld op de begraafplaats in Rotterdam-Noord. Een van hen was Joke van der Wal. Dertien jaar geleden verloor de Rotterdamse haar echtgenoot. Met haar instemming stelde haar man zijn lichaam ter beschikking aan het Erasmus MC, maar in die tijd was de nazorg van een ander niveau dan nu.

“Een jaar of drie na zijn dood dacht ik: wat is het koud en kil. Hij is weggegaan en je hoort niks meer. Ik kreeg niet eens een briefje”, herinnert Van der Wal zich. “Op een gegeven moment heb ik maar eens gebeld naar het ziekenhuis. Toen heb ik een heel fijn gesprek gehad van misschien wel een uur met een medewerker van het ziekenhuis. Die zou het ook nog eens aan de orde brengen op de afdeling. Later zijn ze wel brieven gaan sturen en kwam er het boek waarin de namen van de overledenen gekalligrafeerd worden. Dat vind ik heel bijzonder. En daarna hoorden we ook van de plannen voor een monument.”

Burgemeester Ahmed Aboutaleb kreeg zaterdag de eer om het monument te onthullen. Hij benadrukte in zijn toespraak het belang van mensen die hun lichaam ter beschikking stellen voor de medische wetenschap. Ook constateerde hij dat er op dit moment voldoende mensen zijn die daartoe bereid zijn. “Dat is heel nuttig voor de wetenschap. Maar voor nabestaanden is het tegelijkertijd heel belangrijk dat ze een plek hebben om naar toe te gaan”, aldus de burgemeester onder een stralende zon op begraafplaats Hofwijk.

Daarna volgde de officiële onthulling en een uitleg over de symboliek van het monument. Dit bestaat uit een grote steen van serpentijn, die symbool staat voor ‘de pracht en de balans van het lichaam’, in de woorden van kunstenaar Wim ter Steege. De glasplaat met daarop het gedicht van oud-student Jolien Hilhorst ‘vangt het licht’.

Uit de ronde ‘levensschijf’ is een stuk gebroken, dat symbool staat voor de overledene. Ook is er een parkje rondom het monument aangelegd: een kruisvormig pad dat omheind is door een lage haag. In een van de hoeken staat een grote ronde bank, waarop bezoekers een plaatsje kunnen zoeken.

Het herinneringsmonument was een persoonlijke missie van hoogleraar Anatomie Gert-Jan Kleinrensink. “Ik ben heel dankbaar aan alle mensen die bijgedragen hebben aan dit monument”, zei hij na de onthulling.  “En ik voel vreugde en opluchting dat het voor elkaar gekomen is.” Het heeft natuurlijk wel even geduurd: de kronkelige route naar deze bijeenkomst op Hofwijk begon al in 2010. “Dat heeft vooral financiële redenen gehad,” zei Kleinrensink daarover. “De universiteit kan het niet betalen: we mogen alleen geld uitgeven aan onderwijs en onderzoek. Gelukkig is er via het crowdfundingplatform van de Erasmus Universiteit 12.000 euro ingezameld.”

Het was het eerste succesvolle project van het platform, dat vorig jaar gelanceerd werd. Het geld ging helemaal op aan het monument. “De koffie en de broodjes zijn beschikbaar gesteld door de gemeente Rotterdam”, benadrukt Kleinrensink.

Vanaf nu heeft Joke Van der Wal dus een plek om haar man te gedenken. Het monument zelf heeft haar diep geraakt. “Het is zo’n weldoordacht monument. En het gedicht is ook vreselijk mooi,” zei ze ontroerd. Opgetogen: “Als m’n man er nu bij zou kunnen zijn, weet ik niet wat ie gedacht had. Een monument, voor pa!”

Ondanks dat hij er niet echt begraven of uitgestrooid is, heeft Van der Wal nu toch een plek waar ze ook na haar dood in de buurt van haar man kan zijn. “Eerst wilde ik na mijn overlijden naar de Zuiderbegraafplaats, maar dat heb ik nu veranderd. Hier op Hofwijk wil ik gecremeerd worden, en daarna uitgestrooid. Ergens, symbolisch, kom je hier dan toch weer een klein beetje bij elkaar. Daar ging de hele familie ook mee akkoord. Het is zo fijn dat dit monument er is. Ik heb meneer Kleinrensink vreselijk bedankt hiervoor.”

Het monument is voor iedereen te bezoeken. Ook staat het centraal tijdens de lichtjesavond op de begraafplaats op 5 november. Daarnaast organiseert het Erasmus MC een jaarlijkse bijeenkomst voor nabestaanden in het onderwijscentrum. Op die middag worden de namen van de mensen die het voorgaande jaar hun lichaam hebben geschonken opgelezen en opgenomen in een herdenkingsboek. Ook dragen geneeskundestudenten gedichten voor, worden er ervaringen gedeeld en wordt er muziek gespeeld.