Het kind van een arts komt makkelijker op een hogeschool of universiteit terecht dan het kind van een stratenmaker. Ook als ze allebei even slim zijn. Dat blijkt uit het zojuist verschenen rapport ‘De Staat van het Onderwijs’. Dit probleem is niet uniek voor Nederland, erkent de Onderwijsinspectie, maar de ongelijkheid is hier groter dan in andere landen en neemt bovendien in rap tempo toe.
Grotere ongelijkheid
In 2008 kwam nog 70 procent van de kansarme leerlingen en 72 procent van de niet-kansarme leerlingen uiteindelijk in het hoger onderwijs terecht. Volgens het rapport was dat verschil in 2015 groter. Toen ging 60 procent van de kansarme leerlingen studeren tegen 69 procent van de niet-kansarme kinderen.
Bezorgde reacties
De Onderwijsinspectie doet in principe geen politieke uitspraken, maar inspecteur-generaal Monique Vogelzang schrijft in het voorwoord van het verslag dat ze ‘schrok van de verschillen in kansen’.
Ook vanuit de politiek klinken bezorgde reacties. ‘Ongewenst’, zeggen minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker in een eerste reactie. “Talent en motivatie moeten uitgangspunt zijn bij je schoolkeuze, niet het inkomen of opleidingsniveau van je ouders.”
Studentenorganisaties ISO en LSVb zijn feller in hun reactie en schrijven de oorzaak van het probleem toe aan het nieuwe stelsel. Volgens LSVb-voorzitter Stefan Wirken toont ‘het onderzoek des te meer aan hoe gevaarlijk maatregelen als het leenstelsel en selectie zijn’.
Probleem
Het probleem valt niet zo een-twee-drie op te lossen, vreest de inspectie. Al op de basisschool krijgen leerlingen van laagopgeleide ouders vaker een lager advies dan de eindtoets uitwijst, terwijl kinderen van hoogopgeleide ouders juist vaker een hoger advies krijgen van de leerkracht. Die verschillen zijn de afgelopen jaren bovendien toegenomen.
'Schaduwonderwijs'
Eenmaal op de middelbare school sturen hoogopgeleide rijke ouders hun kinderen vervolgens vaker naar bijlesklasjes en examentrainingen, het zogeheten ‘schaduwonderwijs’, en regelen ze vaker een medische indicatie als hun kinderen niet mee kunnen komen.
Ook de toenemende selectie in het hoger onderwijs zorgt voor ongelijkheid. Er gaan minder leerlingen van het mbo naar het hbo omdat die route moeilijker is gemaakt, en ook de doorstroom vanuit het hbo naar het wo stokt. Die maatregelen pakken ongunstig uit voor laatbloeiers en dat zijn vaak studenten met lager opgeleide ouders.
Numerus fixus
Daarnaast stellen steeds meer opleidingen een numerus fixus in. In 2014 was grofweg een derde van de universitaire eerstejaars en een kwart van de hbo-eerstejaars geselecteerd voor zijn opleiding. Vijf jaar eerder was dat nog 25 en 19 procent.
De Onderwijsinspectie waarschuwt voor zelfselectie: opleidingen die een numerus fixus aankondigen trekken onmiddellijk minder mannen en niet-westerse allochtonen, terwijl het aantal studenten met hoge eindexamencijfers juist toeneemt. De inspectie is bang dat sommige leerlingen onterecht vrezen dat ze niet goed genoeg zijn om te worden toegelaten.
‘De Staat van het Onderwijs’ verschijnt elk jaar. Het is een lijvig rapport met feiten en cijfers over het Nederlandse onderwijs.
