Hoe Zweeds gereedschap EM’s onderzoeksjournalistiek beter maakt

Deze week publiceert EM het eerste verhaal uit een groot onderzoeksproject naar de omgang van de universiteit met geneeskundestudenten die ongeschikt lijken voor het vak van arts. Een kwestie waar de geneeskundeopleidingen in het land al jaren wat aan proberen te doen, met vooralsnog geen sluitend succes. Met als resultaat dat er diploma’s gaan naar mensen – en dan zeg ik het even kort door de bocht – die je liever niet aan je bed wil hebben.

Dat het een gevoelig onderwerp is, wisten we toen we eraan begonnen. De olifant in de kamer is natuurlijk de zaak rond voormalig geneeskundestudent Fouad L. Hij doodde in september 2023 drie mensen, onder wie een docent, en stichtte brand in het Onderwijscentrum, nadat hij te horen had gekregen dat hij een extra psychologisch onderzoek moest ondergaan om zijn diploma te kunnen krijgen. L. was, zo bleek tijdens de rechtszaak, al langer in beeld bij de opleiding omdat hij niet functioneerde en de opleiding hem niet het artsendiploma wilde geven. Het ontbrak ze echter aan middelen en maatregelen om dit te kunnen uitvoeren. Voor de verdere achtergrond hiervan, lees de artikelen in onze special Minder horken aan het ziekenhuisbed.

Maar L. is en was niet het enige voorbeeld van een student voor wie de opleiding meer handvatten zou willen om ze de titel van arts te onthouden. Wel het meest extreme en afschuwelijke, met gevolgen die niemand had voorzien.

Dit alles was voor EM reden genoeg om collega Tessa Hofland in de materie te laten duiken. En juist omdat het hier een zeer gevoelig onderwerp betreft, temeer omdat het hoger beroep van L. nog loopt, zijn we hier als redactie zorgvuldig te werk gegaan. Lees daarvoor ook de verantwoording onderaan het eerste artikel.

Een van de middelen die EM inzet om bij dit soort grote, complexe en gevoelige verhalen te zorgen dat alles klopt is de line-by-line-checkmethode, bedacht en ontwikkeld door de Zweedse journalist Nils Hanson. Kort samengevat komt die methode erop neer dat je een verhaal regel voor regel checkt: wat zijn de bronnen van de genoemde feiten, ook in citaten. Dat kost tijd om te doen; voor dit eerste verhaal kostte dat zeker twee dagen voor drie personen. Om zaken te checken, terug te zoeken in aantekeningen en documenten of opnames van gesprekken.

Bij de line-by-line-check van dit verhaal kwamen we er bijvoorbeeld achter dat de auteur een bepaald rapport nog moest opduikelen om een aantal feiten en uitspraken uit andere bronnen te kunnen onderbouwen. En ja dat kost tijd, en kan leiden tot frustratie omdat hierdoor een deadline moest worden verschoven, maar het komt ten goede aan de waarheidsvinding die EM met zijn journalistiek nastreeft.

Onze redacteur kreeg van een van de lezers vooraf de reactie dat het een ‘doorwrocht’ verhaal was. Ik heb het woord nog even nagezocht voor de precieze betekenis en Van Dale zegt: 1 goed geconstrueerd; 2 goed doordacht, m.n. goed onderbouwd en daardoor steekhoudend. En Ensie zegt: degelijk, bijna tot volmaaktheid bewerkt.

Daar doen we het voor.