Waarom Kunst & Cultuur, Geschiedenis en Psychologie niet zonder het Engels kunnen

Wat gebeurt er als Arts & Culture onder druk van de Wib weer Kunst & Cultuurwetenschappen wordt?

Koen van Eijck: “Zonder internationale studenten zouden we in grote financiële problemen belanden.  Ook onder het personeel is er dan een probleem: ongeveer twee derde is niet-Nederlands. Voor 2014 daalde het aantal studenten al enkele jaren. Toen we de Engelse track invoerden, kwamen er niet alleen internationale studenten bij, maar ook het aantal Nederlandse studenten verdubbelde. De vraag is wat daarmee gebeurt als we IBACS afschaffen.”

Wat levert het Engelstalige onderwijs op voor deze opleiding?

“Studenten worden er veel kosmopolitischer van, ze staan meer open naar andere culturen. Dat is een belangrijke vaardigheid in de internationaal georiënteerde cultuursector. De docenten profiteren er zelf ook van: het is heel leerzaam, want studenten hebben enorm verschillende perspectieven die je niet altijd kende. Daarnaast is het internationale netwerk die het oplevert ook heel belangrijk voor de wetenschap. Dat netwerk wordt deels gevoed door de studentenuitwisselingen. De contacten die we daarvoor hebben met honderd universiteiten over de hele wereld vallen dan weg. Dat betekent dat ook onderzoekscontacten en het uitnodigen van gastdocenten lastiger wordt.”

Zie je eigenlijk ook voordelen als je in het Nederlands zou lesgeven?

“Niet echt. Specifieke kennis over de Nederlandse cultuurpolitiek wordt ook nu gewoon gedoceerd, maar daar is nauwelijks behoefte aan onder de studenten. Dat zal niet ineens veranderen. Soms zie je dat gastsprekers het lastig vinden om in het Engels te spreken. Dus het zou een klein voordeel zijn als dat dan in het Nederlands kan, maar dat komt ook steeds minder voor.”

Hoe onderscheid je je nog als je – net als veel kunst & cultuuropleidingen in de wereld – alleen in het Engels doceert?

“Dat is eenvoudig. Wij hebben een hele specifieke benadering. We zijn niet heel erg op geesteswetenschappen gericht, maar hebben veel meer een sociologisch en economisch perspectief op de kunstwereld. Dat zie je niet veel op andere universiteiten. Dus daar maak ik me geen zorgen over.”

Wat zijn de scenario’s waar jullie rekening mee houden als de Wib eraan komt?

“We zijn nu nog druk bezig met ons voorbereiden op het beantwoorden van de vragen uit de Taaltoets, maar die staat ook nog niet helemaal vast. Hopelijk komen we er doorheen. Zo niet, dan wordt het vrij dramatisch. Dan is het niet zeker dat alle staf kan aanblijven.”

Waarom kwam er in 2014 een Engelse track?

Marjan Gorgievski: “Voornamelijk om financiële redenen en om een internationaal klaslokaal te creëren. Ook de politiek stimuleerde universiteiten om internationalisering centraal te stellen. 21e-eeuwse vaardigheden, zoals cross-culturele communicatievaardigheden, vond de politiek heel belangrijk. Wat nu vaak vergeten wordt, is dat internationale studenten heel nuttig zijn voor de samenleving. Ze blijven vaak na hun studie in Nederland werken en Europese studenten leveren dan volgens onderzoek van het CPB in totaal gemiddeld 17.000 euro op voor de samenleving, bijvoorbeeld via de belastingen. Niet-Europese studenten leveren zelfs 96.000 euro op.”

Is de opleiding anders geworden door de invoering van het Engels?

“Dat kan ik me voorstellen, als over een onderwerp in het Nederlands andere literatuur bestaat dan in het Engels. Om een voorbeeld te geven: ik gaf eerder het vak Arbeid en Gezondheid met een goed Nederlands basisboek. Het was moeilijk een vergelijkbaar toegankelijk Engelstalig boek te vinden en vanwege het Probleem Gestuurd Onderwijs moest ik meer dan één bron gebruiken. Daardoor moest ik in het tweede jaar meer gaan werken met artikelen en hoofstukken uit handboeken. Dat doe je normaal niet, maar het had wel een interessant bijeffect: studenten begrepen beter hoe wetenschap werkt. Ze zien basisboeken toch een beetje als dé waarheid, terwijl een artikel veel meer de ontwikkeling van de wetenschap toont.”

“Ook zie je dat we meer aansluiting vinden bij de internationale wetenschap nu we veel meer in het Engels doen. Ik weet niet zeker of dat een gevolg is van het Engelstalige onderwijs, eerder omgekeerd, maar het versterkt elkaar denk ik wel.”

Wat zou je ervan vinden als het Engels wordt afgeschaft?

“Ik zou het superjammer vinden. We gaan dan weer terug naar af. Het is juist zo stimulerend om in een internationale omgeving te werken, de discussies te volgen en de verschillende perspectieven te horen.”

Verwacht je dat de opleiding door de taaltoets komt?

“Dat ligt er heel erg aan hoe ze gaan rekenen. Als je individuele colleges en werkgroepen gaat tellen, dan halen we ongeveer de vereiste 70 procent onderwijs in het Nederlands. Onze opleidingswebsite is alleen in het Engels, het zou kunnen dat we daar dan weer Nederlands moeten invoeren. Maar dat zou natuurlijk niet helpen bij het bezuinigen. Literatuur Nederlands maken is lastig, er is weinig beschikbaar in het Nederlands.”

Stel dat de universiteiten zelf opleidingen aanbieden om te ‘offeren’, via de zogenaamde ‘zelfregie’ waar nog over gesproken wordt. Wordt Psychologie dan op het altaar gelegd?

“Dat is een mogelijkheid. Het is een ‘vertaalde’ opleiding, dus niet zoals de bachelor Management of International Social Challenges, die direct internationaal is ontwikkeld. Ik denk dat wij meer risico lopen.”

Wat zou dat betekenen voor de opleiding? Komt die daarmee in gevaar?

“Dat denk ik niet direct. De numerus fixus halen we waarschijnlijk wel. We hebben elk jaar tussen de 1600 en 2000 aanmeldingen van Nederlandse en internationale studenten, voor in totaal 600 plaatsen.”

Welk effect heeft de taaltoetsdiscussie op de medewerkers? Zorgt die voor onrust?

“Een aantal volgt een cursus Nederlands, sommigen spreken het bovendien al. Wat zou kunnen gebeuren is dat we de Nederlandse stafleden meer in moeten zetten in jaar een en twee van de bachelor, en de internationale medewerkers meer in de master, die in het Engels mag blijven.

“Er zijn al bijeenkomsten geweest waarin medewerkers hun bedenkingen en verwachtingen konden uitspreken. Internationale collega’s vroegen zich af waarom we zo gelaten reageren op de ontwikkelingen. ‘Ga je nu al doen wat ze willen?’, zeiden ze dan. Ik snap die reactie wel. We hebben in Nederland een poldercultuur, proberen de dialoog op te zoeken. Maar het vertrouwen daarin is ook bij mij wel aan het afbrokkelen.”

Waarom is er in 2015 een internationale track opgericht?

Maarten van Dijck: “Het paste bij de aard van de opleiding, omdat we ons als een van de weinige opleidingen al decennia op niet-westerse geschiedenis richtten. Daarbij was internationalisering rond deze tijd de norm en zagen we kans om op deze manier meer studenten te trekken.”

Hoe verliep de overstap?

“De overgang naar Engels was voor de meeste stafleden niet moeilijk, er was er een bij die er niet blij mee was. Die legde veel nadruk op taligheid van het vak geschiedenis, maar volgens mij is dat niet zo terecht. Dit is geen letterenfaculteit, we zijn meer gericht op de sociologie. We hebben voor zover ik weet geen klachten gehad van studenten. Geschiedenis biedt nu Engelstalige hoorcolleges en op taal gescheiden werkgroepen. Tentamens waren eerst allemaal in het Engels, zodat de vragen echt hetzelfde waren, maar op verzoek van de opleidingscommissie is dat aangepast naar aparte Nederlandse en Engelse versies.”

Welke invloed heeft de internationalisering vakinhoudelijk gehad?

“Ik denk dat de kwaliteit beter is geworden. We hebben nu diversere voorbeelden en een diversere studentengroep. In het vak geschiedenis is multiperspectiviteit heel belangrijk. Om een voorbeeld te geven, de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog werd in Nederland destijds gezien als ‘politionele acties’ om de orde te herstellen, voor Indonesiërs was het een vrijheidsstrijd, voor Amerikanen een antikoloniale strijd, en de Britten waren er weer niet blij mee omdat andere landen dan misschien ook wel onafhankelijk wilden worden. Dat soort verschillende perspectieven heb je nu in een lokaal bij elkaar.”

Denk je dat de opleiding de Wib overleeft?

“We hebben goede argumenten, maar het blijft koffiedik kijken. De kaders van de wet werden recent ook weer aangepast, dus er is veel onzekerheid. Het voelt voor mij meer als een bezuiniging dan als een kwaliteitsverbetering. Het is vooral een achteruitgang wat dat betreft. Het wordt ook niet goedkoper met minder studenten, want dan mis je schaalvoordelen.”

Loopt de Nederlandse tak van geschiedenis ook gevaar als Engels verdwijnt?

“Dat kan ik echt niet beantwoorden. Dat is het grote probleem met deze discussie: waar is de data waarop deze bezuinigingen gebaseerd zijn? Wie zegt mij dat het goedkoper wordt als we de Engelse variant afschaffen?”