Vrouwengeschiedenis stond centraal in de carrière van Maria Grever, ondanks ophef dat het te politiek geëngageerd zou zijn

“Ik kom uit een familie waarin geschiedenis een belangrijke rol speelde. Ik heb altijd geweten dat ik iets met geschiedenis wilde doen. Als kind spaarde ik postzegels met kastelen en kerken uit Frankrijk. De Sint-Janskathedraal in Den Bosch, waar ik ben opgegroeid, vond ik schitterend. Ik weet niet waarom, maar het leven van mensen en de samenleving in het verleden heeft me altijd geboeid.

“Eind jaren tachtig begon ik aan mijn promotieonderzoek. Mijn oudste broer, ook historicus, woonde in Los Angeles, en stuurde me een nummer van de American Historical Review. Daar stond een artikel in over vergeten vrouwenhistorici. Ik was actief in de vrouwengeschiedenisgroep, dus dat raakte me. En ik was benieuwd hoe dat in Nederland zat.”

“Ik ontdekte dat er tussen 1902 tot 1948 ruim tachtig vrouwen gepromoveerd zijn op een historisch onderzoek. Dat was echt een ontdekking. Niemand wist dit, omdat vrouwen lange tijd niet mochten studeren en geen toegang hadden tot wetenschappelijke genootschappen. In de universiteitsbibliotheek van Nijmegen speurde ik via de naslagwerken naar vrouwelijke historici. Ik zie mezelf daar nog staan. Ik had tijdens mijn studie nooit college gehad van een vrouw. Mijn bevinding was een eyeopener; er waren dus al veel eerder gepromoveerde vrouwelijke historici dan werd gedacht.

“In mijn proefschrift richtte ik me op het oeuvre van de geschiedschrijfster Johanna Naber die een belangrijke rol speelde in de vrouwenbeweging. In Nabers persoonlijke archief zaten foto’s van stoere soldaten en officieren uit het leger en de marine. Die legde ik opzij, zonder dat ik het doorhad.

“Op een gegeven moment dacht ik: ‘Waarom doe ik dat eigenlijk?’ Naber was feminist, maar voorstander van een sterke defensiemacht en van beperkt kiesrecht voor vrouwen. Dat paste niet bij mijn beeld van de eerste feministische golf. Toen had ik een Gestalt-switch. Die vrouwenbeweging was veelzijdiger dan het tuinbroekenidee dat ik erbij had. Zo behoorde Naber tot de conservatief-liberalen die dergelijke denkbeelden koesterden. Door dat te negeren droeg ik onbewust bij aan het voortzetten van dat stereotype beeld.”

“In de jaren tachtig en negentig was er ophef dat ik en anderen onderzoek deden naar vrouwengeschiedenis. Het zou politiek geëngageerd zijn en onvoldoende objectief. Inmiddels zijn er meer vrouwelijke historici, ook hoogleraren en is het meer geaccepteerd om over vrouwen en gender te publiceren. Het is natuurlijk niet zo dat vrouwen alleen over vrouwen schrijven. Ook de proefschriften die ik had ontdekt gingen veelal over andere onderwerpen: zoals diplomatie in de zeventiende eeuw of een biografie van stadhouder-koning Willem III. Ze zetten deels het discours van hun leermeesters voort.

“Deze inzichten tijdens mijn promotieonderzoek hadden grote invloed op mijn verdere onderzoek. Ik ben altijd geïnteresseerd gebleven in uitsluitingsmechanismen in de historische beeldvorming. Om dat te analyseren ontwikkelde ik het meta-historische concept ‘historische cultuur’. Dit concept verheldert hoe canonvorming werkt. Het gaat om drie niveaus die op elkaar inwerken: de verhalen over het verleden, materiële infrastructuur, zoals archieven, genootschappen, monumenten, en de geschiedsconceptie over tijd.

“Het samenspel tussen die niveaus maakt zichtbaar hoe bepaalde groepen en onderwerpen uitgesloten worden. Met het concept kunnen we wellicht ook beter begrijpen waarom de geschiedenis van kolonialisme, slavernij en migratie zo lang in de Nederlandse geschiedwetenschap is genegeerd en hoe dat doorwerkt in het heden. Zo zien we dat verhalen over Surinaams verzetsstrijders in de Tweede Wereldoorlog, moeilijk beklijven als we niks van hen terugzien in de publieke ruimte.”