Eind vorig jaar reisde Marc Verboord af naar het Malieveld om te protesteren tegen de dreigende bezuinigingen op het hoger onderwijs. Hij had geen spandoek bij zich, maar schreeuwde wel met de leuzen mee. “Ik wilde mijn stem laten horen. Hoe meer mensen, hoe duidelijker het signaal dat bezuinigingen problematisch zijn voor de sector.” Vooralsnog gaan de onderzoeksvoorstellen gewoon door, terwijl het hete hangijzer dat boven de wetenschappelijke wereld hangt wordt gevoeld, ook door Verboord.
Verboord doet onderzoek naar cultuur en media; twee sectoren die ook bedreigd worden met bezuinigingen. Hij doet kwantitatief onderzoek en maakt cultuur, iets wat onmeetbaar lijkt, meetbaar. Hij is bezig met de afronding van een Europese studie waarin hij onderzoekt wat de invloed van cultuur is op welbevinden.
Vier keer per dag kregen mensen door heel Europa de vraag hoe het met hen ging en of ze in de afgelopen uren iets aan cultuur hadden gedaan. Boeken lezen, films kijken, muziek luisteren, praten over sport of theater, het valt allemaal onder cultuurdeelname. En wat blijkt? Mensen die net iets cultureels hebben gedaan, hebben een beter gevoel dan mensen die dat niet deden. Met uitzondering van gamen en het nieuws volgen; daar worden mensen niet gelukkiger van. “Ik hoop dat dit soort onderzoeken interessant zijn voor beleidsmakers als ze nadenken over de bezuinigingen op cultuur en wetenschap”, zegt Verboord.
Leesgedrag
Aantal boeken per jaar: 40
Favoriete genre: Non-fictie, detectives, literatuur, sciencefiction. Een veelvraat.
Belangrijkste motivatie: “Dat ligt aan het boek. Ik lees fictie ter ontspanning, maar er zijn ook boeken om geïnformeerd te raken. Oftewel, verschillende boeken, verschillende redenen.”
Laatst gelezen boek: Een thriller van Michael Connelly. “Connelly schrijft erg goede misdaadromans, hij geeft een intrigerend beeld van Los Angeles. Het was bijna een sociologische analyse van hoe een samenleving daar werkt.”
Wetenschap is (geen) politiek
Ondanks dat cultuur en wetenschap niet op de prioriteitenlijst van het huidige kabinet staan, is Verboord niet van plan om met zijn onderzoek een activistische agenda na te steven. Hij wil geen beleid maken, maar onderzoeken wat de effecten van bepaalde waardes zijn. Zo kwam hij in hetzelfde Europese project – ‘je moet bij subsidieaanvragen altijd veel beloven, anders krijg je het geld niet’ – tot de conclusie dat hoe conservatiever mensen zijn, hoe minder vertrouwen ze hebben in instituties als de politiek, media en wetenschap.
Op een congres in Slovenië koos Verboord uit twintig parallelsessies voor een boekpresentatie van Václav Štĕtka en Sabina Mihelj, twee van oorsprong Oost-Europese wetenschappers. Zij presenteerden hun boek The Illiberal Public Sphere, over media, cultuur en de opkomst van het autoritarisme. Daar, in Ljubljana, werd het Verboord nog eens duidelijk dat het effect van conservatieve waardes op het vertrouwen in instituties zich in Oost-Europese landen al aftekent. “Het is verontrustend dat in landen als Hongarije en Servië conservatieve ideeën steeds dominanter worden. Daar zie je al hoe ondermijnend dat is. In zulke landen is sociale media een betrouwbaardere informatiebron dan de publieke omroep.”
Sociale media als informatiebron
Hoe mensen nieuws tot zich nemen en welke bronnen ze daarvoor gebruiken, oftewel wat hun mediarepertoire is, is een ander onderzoeksgebied van Verboord. Als hij college geeft stelt hij eerst de vraag hoe studenten aan hun informatie komen. TikTok, is het meest genoemde antwoord. Verboord lijkt er enigszins verbaasd over: “Ik ben niet zo’n enorme sociale mediagebruiker.” Maar hij ziet ook dat het vertrouwen in autoriteiten afneemt. “We geloven niet meer in een autoriteit, in een criticus van de Volkskrant die een boek aanbeveelt. Mensen vinden het even belangrijk wat een andere lezer op Goodreads vindt.”
De uitzondering bevestigt de regel
Verboord praat over trends. Hij weet ook dat er altijd uitzonderingen zijn. Zelf begon hij zijn carrière met een promotieonderzoek naar het leesonderwijs. De trend die hij daar vond was dat het leesgedrag van ouders bepalend is voor het leesgedrag van hun (volwassen) kinderen. De uitzondering is Verboord zelf. Zijn ouders namen hem weliswaar mee naar de bibliotheek, maar lazen zelf nauwelijks romans. Verboord was de eerste uit zijn familie die naar de universiteit ging. Daar las hij het werk van de socioloog Pierre Bourdieu, die schreef dat smaak en voorkeur wordt bepaald door de sociale klasse waartoe je behoort. “Je zou kunnen zeggen dat ik mijn klasse ontsteeg, maar daar was ik in die tijd helemaal niet mee bezig. Als je onderzoek doet, zijn er altijd uitzonderingen.”
Marc Verboord is hoogleraar Media en samenleving aan de Erasmus School of History, Culture and Communication. Zijn onderzoek bevindt zich op het snijvlak van culturele- en mediasociologie, communicatiewetenschap en journalistieke studies. Hij richt zich op sociologische aspecten van mediaconsumptie, de maatschappelijke effecten van digitalisering en nieuwe media, plus media en vertrouwen. Verboord geeft les in de Internationale bachelor Communication and Media en de Masters Media Studies en Sociology of Culture, Media and the Arts. Tussen 2020 en 2023 was hij hoofd van de afdeling Media & Communicatie aan de ESHCC.