“Als ik merk hoezeer we hier na 28 september op onze hoede zijn, dan denk ik: daaraan zie je hoe diep het trauma zit in de hele organisatie”, vertelt vice-decaan Maarten Frens. Sinds 1996 werkt hij in het Erasmus MC als onderzoeker, de laatste jaren is hij vooral verantwoordelijk voor het onderwijs. “We overleggen sneller met elkaar dan eerst. En we zijn best wat gewend. Kijk maar eens mee op de spoedeisende hulp. Elk weekend wordt daar wel gedreigd met fysiek geweld, soms gebeurt er ook iets fysieks. Juist omdat we wel wat gewend zijn en nu heftiger reageren op verhalen of voorvallen, merk je dat het trauma diep zit.”
Op 28 september 2023 vond een dodelijke schietpartij plaats in het Erasmus MC. Eerder die dag werden de buurvrouw en het buurmeisje doodgeschoten. Later trok de schutter naar het Erasmus MC, waar hij docent Jurgen Damen neerschoot, die later overleed. Voor L. naar buiten liep stichtte hij brand in het Onderwijscentrum. Geneeskundestudent Fouad L. wordt vervolgd voor de moorden en de brandstichting.
Frens komt wel weer onbevangen het ziekenhuis binnenlopen. Tweedejaars geneeskundestudent Suze Nodelijk en Frederique Verbeek, vijfdejaars en inmiddels oud-praeses bij de Medische Faculteits Vereniging Rotterdam (MFVR), hebben hetzelfde gevoel. Terugkeren naar het Onderwijscentrum in het Erasmus MC heeft ze alle drie geholpen. Suze keerde terug naar de stilteruimte waar ze in vast zat, Verbeek ging als voorzitter direct aan de slag om anderen te helpen – en zo zichzelf. Frens ging met zijn laptop werken in het Onderwijscentrum om studenten weer te horen lachen en terug te zien keren naar normaal.
28 september 2023
Als kersverse eerstejaars had Suze vorig jaar nog geen idee wat normaal was in het Erasmus MC. Op 28 september was ze net te laat voor de les in de snijzaal, dus ging ze achter in het Onderwijscentrum in de stilteruimte studeren voor het eerste tentamen. In de groepsapp van eerstejaars Geneeskunde kwam het bericht: “Een docent is neergeschoten in Gk.” Later bleek dat docent en huisarts Jurgen Damen. Gk is naast de metro, op tien minuten lopen. “Ik wist niet waar dit gebouw was, misschien wel op campus Woudestein. In de ruimte kende ik niemand. Iedereen kreeg berichtjes binnen en studeerde toch door. De paniek begon echt toen een meisje binnen kwam en zei: ‘De schutter is hier.’ Een paar jongens renden met stoelen tegen het raam aan, dat niet brak. Ze hebben het kiepraam uiteindelijk opengebroken door eraan te hangen. Het was anderhalve meter naar beneden springen. We vingen elkaar op. Toen we buiten waren, was er nog zoveel onduidelijk.”
Voor het dan gloednieuwe MFVR-bestuur voelde Gk juist ver weg. Na de eerste berichten gingen de bestuursleden direct aan de slag om van de interne kroeg ’t Vat een eerste opvangplek te maken. “De politie stond snel binnen. Of wij konden helpen met de namen van de studenten die in het lokaal waar geschoten was te vinden. Vanuit de verenigingen kennen we veel mensen. Zo konden die studenten meteen alle hulp krijgen. De politie ging weg en toen pas werd duidelijk dat de schutter hierheen kwam. We doken allemaal weg. Ik zat in de archiefkast, anderen in het keukentje, ruimtes zonder ramen. Ik heb geen knal gehoord, maar al snel klopte iemand op de deur met: ‘Brand, rennen!’” Via een nooddeur konden ze het terras op, langs het grote glazen raam. “Ik heb niets gezien, maar als iemand ons kwaad had willen doen, dan waren we daar erg kwetsbaar. We renden onder het helikopterdek door, waar Fouad L. vijf minuten later werd gearresteerd.”
Op veertienhoog liep Frens naar het raam om te zien of de berichten over de brand echt waren. De zware rookpluimen bevestigden het bericht. Eerder die middag was het crisisteam hier samengekomen, zij moesten de politie ondersteunen met kennis over het gebouw en de mogelijke daders. “Ik moest nagaan wie achter de aanslag zou kunnen zitten. Hier werd meteen gedacht aan een onderwijscollega of student, omdat de locaties zo specifiek onderwijsgericht waren. Dat later bleek dat het echt iemand van ‘ons’ was, heeft het trauma wel versterkt, denk ik. Daarnaast ook omdat het hier plaatsvond, voor veel mensen hun tweede thuis.”
Stap voor stap, dag voor dag
Hoe ga je terug aan je studie als je in dat gebouw hebt gevreesd voor je leven? Hoe ga je weer aan het werk als een student het op de opleiding heeft voorzien? Als je je ouders, partners, kinderen hebt moeten bellen om te laten weten dat je leeft en dat je het goed maakt? Voor Frens en Verbeek stond de eerste week in het teken van regelen, overleggen, organiseren voor anderen. Een bestuursgenoot van Verbeek bleef die eerste nacht slapen, ze hadden die dag samen meegemaakt en hebben er tot diep in de nacht over gesproken. Suze werd opgehaald door haar broer en ging een nacht naar haar ouders om bij te komen.
“Ik ben rond half vier, vier uur die ochtend naar huis gefietst”, vertelt Frens. “De volgende dag stonden er tentamens gepland, dat waren moeilijke besluiten.” Om 02:27 uur mailde het team van Frens alle studenten. Dat het Onderwijscentrum voorlopig dicht is, waar ze hulp kunnen krijgen, dat er de volgende dag een bijeenkomst in De Doelen is.
Alle drie vonden ze de bijeenkomst fijn. Samen zijn, helpt. “Daar ben ik aangesproken door iemand van Slachtofferhulp”, vertelt Suze. “Ik probeerde nuchter over te komen, maar het was zo fijn dat iemand erkent dat je iets heftigs mee hebt gemaakt. Als een soort bevestiging dat je niet oké hoeft te zijn. In die stilteruimte heb ik gedacht: ben ik net aan deze superleuke studie begonnen, eindigt het al na drie weken. Ik was zo boos dat dit mijn einde zou zijn, want dat schiet door je hoofd.” Met haar moeder ontvluchtte ze ‘alles’ een weekje, ze gaan samen naar Zeeland.
Dorpsgevoel weer opbouwen
“Het Erasmus MC is heel groot, maar als dit een dorp zou zijn, dan is het toch maar een klein dorp”, zegt Frens. “Een plek waarin je elkaar altijd wel weet te vinden en ervoor elkaar bent.” Hij verwijst naar een gedicht van geneeskundestudent Noor de Wijs, over dat het Erasmus MC even niet meer als tweede thuis voelde. De vanzelfsprekendheid van de veilige plek was weg. “We hebben het Onderwijscentrum inmiddels weer ons eigen gemaakt.”
Over de gebeurtenissen praten, was voor alle drie enorm belangrijk. Met mensen die erbij waren op 28 september, en met vrienden en familie die daar niet waren. “Dat gaat mij later, bijvoorbeeld bij heftige reanimaties of andere voorvallen wel echt helpen”, zegt Verbeek.
Suze zocht met hulp van haar mentor twee tweedejaars op die in datzelfde stiltelokaal zaten. “Ik had zó de behoefte om met mensen te praten die hetzelfde hadden meegemaakt. Ik kende nog maar weinig mensen, en mijn studiegenoten waren daar niet. Na de gebeurtenissen heb ik ook anderhalf uur alleen rondgedwaald buiten, ik kende niemand. Met steun van een vriendin die een jaar hoger zit, ben ik teruggegaan naar het stiltelokaal. Toen kon ik ook een bladzijde omslaan en doorgaan. Inmiddels heb ik een hele fijne groep vrienden hier.”
Een jaar na de aanslag
Het emotionele herstel vraagt tijd en aandacht, maar dat is niet het enige waar medewerkers in het Erasmus MC mee bezig zijn. De vragen hoe dit heeft dit kunnen gebeuren en wat de opleiding hadden kunnen doen, spelen nog steeds. Het Erasmus MC werkt aan een eigen reflectie over de gebeurtenissen, bleek al eerder dit jaar. “We kijken ook naar bestaande procedures, hoe kunnen we verontrustend gedrag signaleren”, zegt Frens. “Waar we al langer mee bezig waren, is kijken naar nationale wetgeving over het wegsturen van studenten die niet geschikt zijn als arts. Dat is nu na het behalen van alle punten in het eerste jaar alleen mogelijk als de student een gevaar is voor patiënten. Dat willen we voor zijn. We werken hierin samen met alle medische opleidingen, al heeft het Erasmus MC wel een leidende rol.”
Bijna elke dag is Frens nog bezig met de gevolgen van de aanslag. Het kan gaan over de renovatie in het Onderwijscentrum, collega’s die nog niet volledig aan het werk zijn, over het monument waaraan gewerkt wordt, over studenten die door de gebeurtenissen vakken of zelfs hun jaar niet gehaald hebben. Langzaam wordt het minder, maar vergeten zal hij de dag van 28 september 2023 niet. “Het is nu onderdeel van de geschiedenis van het Erasmus MC.”
Op vrijdag 27 september om 13 uur vindt een herdenkingsbijeenkomst plaats. Die is ook via een livestream te volgen in het ziekenhuis en het Onderwijscentrum.
Vrijdag- en zaterdagnacht zal op het Erasmus MC speciale verlichting te zien zijn. Net als vorig jaar zullen er twee handen te zien zijn die elkaar vasthouden. Daaronder komt de datum van de aanslag: 28 september 2023.
Vrijdagmiddag is de herdenking voor de aanslag op het Erasmus MC. Verbeek en Frens zijn daarbij aanwezig. Suze volgt de herdenking via de livestream. In verschillende collegezalen zal zo de bijeenkomst te volgen zijn. De MFVR zal in de zalen aanwezig zijn met thee, water, zakdoekjes en steun, vertelt Verbeek. “Ik zal zelf niet meer in mijn MFVR-pak gaan, want ik ben geen bestuur meer. Dat voelt wel gek, maar dat is deze hele week sowieso. Ik weet ook niet wat er vrijdag los zal komen.” Dat laatste gevoel heeft Suze ook. “Gelukkig sta ik er niet alleen voor.”
