Eerst de vraag; waarom interviewen we eigenlijk? Voor een journalist is het interview, naast documenten en eigen waarneming, een van de belangrijkste bronnen van informatie voor het maken van een verhaal. Of het nu gaat om een zakelijk achtergrondverhaal of een persoonlijk portret, je wil echte mensen spreken. Vanwege hun kennis en expertise, of vanwege hun persoonlijke ervaringen of visie op een onderwerp. Dat maakt een verhaal echt, geloofwaardig en herkenbaar. Elementen die niet alleen belangrijk zijn voor de kwaliteit van je verhaal, maar ook voor de aantrekkelijkheid. Je wil wel dat je verhaal gelezen wordt, en mensen lezen graag over mensen.
Achtergrond over de handelswijze bij interviews, die EM overigens niet zelf heeft bedacht maar breed in de journalistiek geldt. De complete set met regels rondom interviews staat overigens op onze website.
Voor een interview is geen contract nodig. Mondeling instemmen met het interviewverzoek van de journalist – die duidelijk heeft gezegd wie hij is en waarvoor hij je wil spreken – is toestemming geven voor publicatie. Die toestemming kan niet na het interview worden ingetrokken. Eens gezegd, blijft gezegd. Dus bedenk voor het instemmen met een interview goed wat de gevolgen (kunnen) zijn, en vertel alleen wat je wil vertellen.
Het voor publicatie mogen lezen van een interview is een gunst, geen recht, en alleen bedoeld om fouten te voorkomen. Een geïnterviewde hoeft niet akkoord te gaan met de tekst, maar kan – desgevraagd – de tekst inzien om te checken of er geen feitelijke onjuistheden in staan. Dat is ook in het belang van de journalist. Vaak doen geïnterviewden ook suggesties voor andere wijzigingen, bijvoorbeeld over schrijfstijl of andere persoonlijke voorkeuren, die hoeft de maker in principe niet over te nemen als ze niets bijdragen aan het verhaal.
Dit klinkt streng, en dat is het in principe ook. De journalist is eigenaar van het interview, niet de geïnterviewde. Deze regels komen voort uit het idee dat journalistiek de taak heeft de macht te controleren en een waarheidsgetrouwe weergave van de werkelijkheid te geven, en niet een spreekbuis te zijn van de machthebbers of de pr-machine voor individuen.
Daarom heeft de geïnterviewde ook geen inspraak in de kop of de foto bij het artikel. Deze zijn niet bedoeld om de geïnterviewde het eerste beeld over zichzelf te laten neerzetten, maar om de lezer naar het verhaal te trekken. Als journalist ben je opgeleid om die keuzes te maken en ken je de doelgroep het beste.
Bij EM laten we overigens interviews geregeld lezen als de geïnterviewde daarom vraagt. En dat is prima. Zeker als het gaat om complexe wetenschappelijke onderwerpen waar nuance belangrijk is, of heel persoonlijke verhalen; je wil als journalist dat je verhaal klopt en een correcte weergave is van het verhaal van de geïnterviewde. Een van de mooiste complimenten die ik als interviewer ooit kreeg, was dat ik iemands verhaal in mijn woorden zo had weergegeven als zij het had bedoeld maar niet had kunnen zeggen.
Als journalist sta je er niet altijd bij stil dat je best wat vraagt van iemand als je een interviewverzoek doet. Of die persoon zich open wil stellen, persoonlijke vragen wil beantwoorden en zijn mening kan geven in soms heikele kwesties. Zeker als de geïnterviewde, zoals de studente uit het begin van dit stuk, nog nooit een interview heeft gegeven is dat best spannend. Goed dus dat ze het vooraf vroeg.
