Dit beleid was gebaseerd op de wetenschap, zo meldden de bewindspersonen, dus de mensen konden gerust zijn. Maar veel mensen waren helemaal niet gerust en hadden kritiek op de gekozen politiek. Een boosheid die zich vervolgens richtte op de wetenschappelijke adviseurs van de regering, wat leidde tot bedreigingen aan het adres van deze onderzoekers. Wetenschappelijk onderzoek is voor politici een brede rug om zich achter te verschuilen.
‘Creating positive societal impact’, staat trots te lezen op het hoofdgebouw van de Erasmus Universiteit. Dit is een terechte aansporing voor erasmianen om met hun onderzoek invloed uit te oefenen op bedrijven, organisaties en zeker ook de politiek. Vele jaren ben ik als Tweede Kamerlid actief geweest in de Haagse politiek en daar heb ik gezien hoe kwetsbaar academici zijn, op het moment dat zij zich mengen in beleidsdebatten. Politici weten meestal heel goed wat ze nodig hebben: voor de eigen lobby, om in de politiek steun te krijgen of draagvlak te creëren onder de bevolking. Vooral de ministeries zijn uiterst bedreven in het beïnvloeden van onderzoek in een door hen gewenste richting en ter ondersteuning van het gekozen beleid.
Wetenschappers staan machteloos tegenover politici, als ze niet begrijpen wie ze tegenover zich hebben. Ik zeg hiermee zeker niet dat politici slechte mensen zouden zijn, of dat ze geen respect zouden hebben voor de wetenschap: het tegendeel is het geval. Maar politicus zijn is geen eenvoudig vak, je moet vaak moeilijke keuzes maken over controversiële onderwerpen en daarover ook steeds verantwoording afleggen. Dan is het handig om je te kunnen verschuilen, bijvoorbeeld door te verwijzen naar wetenschappelijk onderzoek. Voor elk standpunt is een wetenschapper te vinden, zo luidde het adagium in de Tweede Kamer: in bijna elk onderzoek zijn wel gegevens te vinden die je als politicus kunt gebruiken om je keuzes te rechtvaardigen.
Communicatiewetenschapper Hedwig te Molder stelt dat dit misbruik van onderzoek door politici niet alleen slecht is voor het aanzien van de wetenschap, maar ook het vertrouwen van mensen in de politiek aantast. Het beleid is altijd gebaseerd op keuzes en dit betekent dat steeds andere keuzes mogelijk zijn. Door mensen je afwegingen te laten zien en je twijfels te tonen, laat je burgers ook zien hoe politiek werkt en toon je meer begrip voor mensen met andere opvattingen.
Het coronabeleid werd vooral gepresenteerd als een technische aangelegenheid, gebaseerd op wetenschappelijke adviezen. Daarmee werd het politieke debat gesmoord en mogelijke kritiek te snel afgedaan als ‘onwetenschappelijk’. Dit onderzoek naar de presentatie van het coronabeleid lijkt me een interessante casus voor iedereen die meer wil begrijpen van de vaak moeizame verhouding tussen wetenschap en politiek.
