De ongeschreven regels op de universiteit zijn niet voor iedereen vanzelfsprekend, weet Kristel de Groot

Kristel de Groot ging van de havo naar het vwo en moest uiteindelijk, zoals iedere toekomstige student, kiezen welke studie ze na haar middelbare school wilde gaan doen. De Groot: “Mijn ouders hebben niet gestudeerd en het maakte hen niet uit of ik ging studeren of niet. Ook van anderen kreeg ik weinig begeleiding.” Ze koos voor Psychologie, de studie die ze tijdens open dagen ‘veel wetenschappelijker’ vond overkomen dan bijvoorbeeld Sociologie. “Ik had geen idee.”

Tegelijkertijd vroeg ze zich als achttienjarige af wat wetenschap eigenlijk is. “Het was de tijd van Diederik Stapel, en de vraag wat goede wetenschap is speelde in de maatschappij.¹” De Groot kocht het boek Wetenschap of kwakzalverij van Ben Goldacre om erachter te komen wanneer een theorie waar is en hoe stellig je als wetenschapper mag zijn. In het boek worden mediaclaims en reclameslogans gefileerd, opdat je het onderscheid tussen wetenschap en kwakzalverij gaat zien.

Het boek bespreekt onder meer het roemruchte onderzoek van Wakefield. Wakefield werd bekend vanwege zijn claims over de relatie tussen vaccins en autisme. “Die studie rammelde aan alle kanten”, zegt De Groot. Er was sprake van wetenschapsfraude, belangenverstrengeling en winstbejag, maar de media pikten deze studie wel op. Ook tijdens de coronapandemie refereerden antivaxers weer aan dit onderzoek, terwijl jaren geleden duidelijk werd dat het onderzoek niet deugde.

Je zou kunnen zeggen dat De Groot inmiddels ontdekt heeft hoe de wetenschap werkt. Op eigen houtje publiceerde ze haar bachelor- en drie masterscripties, ze regelde zelf een aanvraag bij de NWO en begeleidt nu verschillende studenten. Eerder werd ze afgewezen toen ze solliciteerde als tutor, omdat ze te veel zou kletsen. “Een student zei laatst: ‘Kristel praat veel, maar door wat ze zegt, kom ik zelf tot de juiste antwoorden.’ Ik zou graag teruggaan naar de persoon die mij destijds ongeschikt vond als tutor.”

De Groot werkt per ongeluk aan twee PhD’s tegelijkertijd. Bij Economie onderzoekt ze of de elektrische activiteit van de hersenen samenhangt met het nemen van risicovolle beslissingen (op financieel of persoonlijk vlak). Voor Psychologie richt ze haar studie op inclusief onderwijs. Na haar master diende ze een aanvraag in bij de NWO voor een promotieonderzoek, maar niemand vertelde haar hoe dat proces eruitzag. “Ik wist niet dat het een poos zou duren voordat je een akkoord of afwijzing zou krijgen en ik moest geld verdienen, dus begon ik als junior onderzoeker bij Economie. Maanden later had ik ineens ook subsidie voor het promotietraject bij Psychologie.”

Toch is het voor De Groot niet vanzelfsprekend om zich in de academische wereld te begeven. Op sommige momenten merkt ze dat ze een eerstegeneratiestudent was. “Tijdens mijn studie was ik me er niet helemaal bewust van, maar als ik terugkijk realiseer ik me dat er momenten waren waarop het universiteitsleven voor mij complexer was dan voor collega-promovendi die vaak uit academische gezinnen komen.”

Het verschil is subtiel, zegt De Groot: “Het is de manier waarop mensen met elkaar praten of hoe ze zich kleden, de culturele bagage, de sociale bagage en soms de financiële bagage die mensen hebben. Toen ik een studie moest kiezen had ik geen idee wat voor studies er allemaal waren, dat moest ik zelf uitzoeken. Als promovenda weet ik niet wat voor kleding gepast is om te dragen bij een promotie.” De laatste jaren werd de Groot zich meer bewust van haar achtergrond. Hoewel ze haar eigen weg heeft moeten zoeken, benadrukt ze dat het geen drama is en dat het ook voordelen heeft. “Ik ben nooit gepusht om tot het uiterste te gaan. Mijn ouders wisten vanaf klas 3 niet meer waar ik mee bezig was op school.” Dat ze nu twee PhD’s doet heeft ze aan haar intrinsieke motivatie ‘en misschien ook wat bewijsdrang’ te danken.

De mores van de universiteit maakt De Groot zich wel steeds meer eigen. Ze was twee keer paranimf tijdens een promotie van een collega. Van tevoren schreef ze op een briefje wat er van haar verwacht werd. “Ik leerde uit mijn hoofd wanneer ik moest klappen en wanneer juist niet.” Buiten de universiteit interesseert ze zich voor de kunst. Ze gaat naar musea en leert steeds meer verbanden zien. “Een paar jaar geleden ging ik voor het eerst met mijn vriend naar het concertgebouw. Toen ik daar binnenkwam voelde ik echt dat ik tussen de elite zat.” Toch heeft ze nog wat in te halen. “Als ik klassieke muziek hoor vind ik het gewoon mooi, mijn vriend kan dan zeggen: ‘Dit is een typisch stuk voor deze componist.’”

Als het op lezen aankomt is De Groot wel geoefend. Door een goede docent op de middelbare school weet ze thematische lagen in boeken te doorzien. Ze is geoefender dan haar vriend. “Hij komt uit een academisch gezin en is bijna overal geavanceerder in dan ik, maar bij de literatuur kan ik hem minstens evenaren.”