Kritiek op (on)toegankelijkheid Langeveldgebouw voor mensen met functiebeperking

“Wat valt je op als je rondkijkt?”, vraagt Kyra in de hal van het Langeveldgebouw. Ze geeft zelf antwoord: “Het is grijs op grijs op grijs. Grijze vloeren, grijze muren, grijze trappen. Nou, als je slechtziend bent, ga je hier sowieso onderuit. Het contrast is te slecht.” Vlak na de opening van het gebouw maakten enkele studenten en een medewerker met een functiebeperking een ronde door het gebouw, op uitnodiging van de afdeling Real estate & facilities. Het leverde volgens Kyra een lange lijst met ‘verbeterpunten’ op. “De slechtziende student had hier echt moeite. In de collegezalen op de begane grond liep hij bijvoorbeeld bijna tegen de grijze opstapjes aan.” De groep komt volgens een woordvoerder van de universiteit over ‘vier tot zes weken’ weer bij elkaar om te horen welke aanpassingen wel en niet worden uitgevoerd.

Groen, licht, duurzaam, zo beschrijft de universiteit het gebouw. De groep mensen met een functiebeperking ervaarde het anders. Kyra wijst op de zware deuren voor de gang naar de liften en toiletten. “Van de vier mensen in een rolstoel die meededen aan het rondje kreeg één iemand de deur open. Echt niet iedereen in een rolstoel kan hetzelfde. De stopcontacten zijn voor velen te laag of te ver op de tafel. Ik kan de knop van de lift induwen, maar doordat het in een hoekje zit en niet aan de lange muur kom je er niet bij als je een elektrische rolstoel zit.”

“Ieder gebouw kan zonder meerkosten toegankelijk worden gebouwd. Je moet er dan bij het ontwerp wel tijdig aan denken”, zegt Willem Jagersma van PBTconsult. Het ingenieurs- en adviesbureau is gespecialiseerd in bouwtechnische vraagstukken rondom toegankelijkheid. De Erasmus Universiteit was een klant. PBT kreeg de vraag het Langeveldgebouw te toetsen. “Wij hebben de universiteit gezegd: ‘dit gebouw wordt met deze norm mogelijk nooit helemaal toegankelijk.’”

Wat PBT precies heeft aangekaart wil Jagersma niet vertellen, vanwege de vertrouwensband met de universiteit. Wel zegt hij dat het om een lange lijst ging. Het voorbeeld van de te zware toiletdeuren staat hem nog bij. “De deurdrangers op de toiletten zijn noodzakelijk omdat het om een brandwerende muur gaat. Voor de brandveiligheid moet die deur dicht vallen en dus zwaar zijn, maar dat is niet handig voor mensen met een functiebeperking. De brandveiligheid had dus anders bedacht moeten worden, of het toilet.”

Het VN-verdrag Handicap, dat sinds 2016 in Nederland geldt, stelt dat mensen met een functiebeperking niet van deelname aan de samenleving mogen worden uitgesloten. In het Nederlandse Bouwbesluit staan vereisten voor toegankelijke gebouwen. “In beide ontbreekt het aan goede definities over toegankelijkheid”, zegt Thijs Hardick, van Ieder(in), belangenbehartiger voor mensen met een functiebeperking of chronische ziekte. “Daardoor wordt het aan de markt overgelaten. Wat wij zien is dat toegankelijk bouwen niet gebeurt als je het niet verplicht. Bij aanbestedingen valt de keuze op betaalbaar. Daarom is het belangrijk meer vast te leggen in de wet.” Volgens Hardick wordt op verschillende niveaus gewerkt aan deze regelgeving. Wel verwacht hij dat zijn organisatie de komende jaren nog veel moet lobbyen.

Jagersma herkent wat Hardick zegt. De wet is niet volledig genoeg, en al zijn er verschillende keurmerken: een nationale ontbreekt. PBTconsult heeft er zelf een ontwikkeld: de Integrale Toegankelijkheidsstandaard. De Erasmus Universiteit heeft daarmee gewerkt in de afgelopen acht à tien jaar. Voor dit gebouw is gekozen voor een ander keurmerk: het internationale NEN-ISO 21542. “Daar is voor gekozen, omdat deze het beste aansluit bij de toegankelijkheidsnorm die de regering nu ontwikkelt en naar verwachting in 2023 wordt ingevoerd”, zegt EUR-woordvoering in een schriftelijke beantwoording van vragen van EM.

Jagersma vindt dat de bouw van Langeveld een ‘hele bijzondere’ aanloop had. De keuze voor het internationale keurmerk kwam pas toen de plannen al klaar waren, terwijl daarvoor vooraf al fundamentele keuzes gemaakt worden, bijvoorbeeld over brandveiligheid. “Daar was het toen al te laat voor.”

De universiteit zegt volgens de regels te hebben gehandeld. Via een Europese aanbesteding is de bouw toegekend aan BAM. “Volgens het contract is de aannemer verantwoordelijk voor het ontwerp en het bouwen volgens de gestelde eisen aan toegankelijkheid. Tijdens die fase heeft de EUR formeel geen inspraak. De EUR was wel op de hoogte van signalen dat het gebouw qua toegankelijkheid nog niet voldeed aan de norm. Vervolgens is aan BAM geadviseerd om daarmee aan de slag te gaan. Juridisch kan de EUR op zo’n moment niet meer dan een advies uitbrengen.”

BAM heeft nu de opdracht gekregen te kijken naar de gestelde lijst met eisen. “Indien het gebouw niet aan de vooraf gestelde eisen voldoet is de bouwer verplicht om de gebreken op te lossen.”

Over de ontoegankelijkheid van het gebouw heeft Kyra nog wel meer voorbeelden. “De collegezalen boven zijn akoestisch een ramp voor slechthorenden. Ook is er geen speciaal systeem om geluid naar gehoorapparaten te sturen.” De geluiddempende vloer was juist wel heel prettig.

De indeling van de collegezalen op de begane grond steekt Kyra een beetje. Het grootste deel van de ruimte is gevuld met trapsgewijze verdiepingen waar vastgezette tafels en stoelen op staan. In sommige ruimtes is een extra tafel gezet die haaks staat op de andere tafels. Die is bedoeld voor studenten in een rolstoel. Daar zit je afgezonderd, vindt Kyra.

“Het gebouw is een voorbeeld van hoe fysieke ontoegankelijkheid kan leiden tot sociale ontoegankelijkheid. In de collegebanken maak je vrienden, maar als iedereen achterin gaat zitten, zit ik daar alleen.” Ook de indeling van de zalen op de andere verdiepingen is niet ideaal. De tafels zijn vaak te krap om met twee personen aan te zitten als een van die twee in een rolstoel zit. “Het zijn dezelfde tafels als in het Polakgebouw, dus dit is al eerder gezegd.”

De honderden eisen, gestelde normen en wensen kunnen tegenstrijdig zijn, verklaart een woordvoerder van de universiteit over deze gang van zaken. “Die kunnen tegenstrijdig zijn.” Het tussentijds aanpassen van een programma van eisen, waar zaken als toegankelijkheid in staan, is bij afgesloten contracten en reeds gemaakte planningen lastig, zegt de woordvoerder. “Bij toekomstige projecten als deze willen we hier meer grip op krijgen. We willen dat onze gebouwen toegankelijk zijn voor al onze studenten, medewerkers en bezoekers en we hebben er vertrouwen in dat dit gaat lukken.”

Kyra hoopt dat studenten en medewerkers met functiebeperking net zo kunnen genieten van het Langeveldgebouw als mensen zonder functiebeperking. Ze snapt dat de nadruk ligt op trappen en dus traplopen, want dat is gezond. “Maar het hout, het groen, en de mooie hoekjes zitten allemaal in de centrale ruimte. Als je met de lift naar college gaat, krijg je daar amper iets van mee. De ruimtes die ik zie zijn van beton, koud, kil en grauw. Dan voel je je als student met functiebeperking weer minder waard op deze universiteit.”