EUR-hoogleraren niet altijd transparant over externe financiering

Nieuwsuur vroeg de afdelingen belastingrecht van verschillende universiteiten naar externe financiering gedurende de afgelopen vijf jaar. Bij de vakgroep kwamen daarbij vijf leerstoelen naar voren. Hoewel de hoogleraren transparant zijn over hun nevenfuncties, staat niet vermeld dat hun leerstoelen geheel of gedeeltelijk werden gefinancierd door de externe instellingen.

Het gaat onder andere om Arnaud de Graaf, bijzonder hoogleraar Internationaal en Europees belastingrecht bij de Erasmus School of Law (ESL). Het ministerie van Financiën sponsorde het promotieonderzoek en leende hem één dag per week gratis uit aan de EUR. Bij zijn benoeming kreeg het ministerie ook een stem in de sollicitatieprocedure, waarbij de keuze viel op een eigen medewerker. Later nam de Belastingdienst de financiering van zijn salaris over. Inmiddels werkt de Graaf niet meer voor de Belastingdienst of het ministerie.

Van 2013 tot 2021 betaalde belastingadvieskantoor EY ook voor twee leerstoelen bij belastingrecht. Het ging daarbij om de hoogleraren Walter de Wit en Reinout Kok.  Ze ontvingen van hun werkgever EY hun salaris en werkten voor één dag per week onbezoldigd aan de universiteit. Daarnaast betaalde het accountancykantoor in totaal 100.000 euro per jaar, bedoeld voor onderzoek door promovendi.

EY was onderdeel van de zogenaamde benoemingsadviescommissie, die oordeelt over aanstaande hoogleraren, maar had daarin geen stemrecht. Het bedrijf mocht wel adviseren over de beste kandidaat. Twee keer viel daarbij de keuze op een medewerker van EY. Volgens de EUR stond niet vooraf vast dat kandidaten verbonden aan EY de leerstoelen zouden bekleden. Sinds het verlopen van hun leerstoel zijn De Wit en Kok gewoon hoogleraar geworden bij de ESL.

Verder wordt het onderzoek voor de leerstoel Heffingen van lokale overheden van Arjen Schep gefinancierd door een aantal gemeentes en samenwerkingsverbanden tussen gemeenten. Die in totaal vijf partners dragen ieder 20.000 euro bij aan onderzoek op het terrein van lokale heffingen, laat de Erasmus Universiteit aan Nieuwsuur weten.

De vijfde door de EUR genoemde leerstoel is die van Madeleine Merkx. Zij is hoogleraar Indirecte belastingen. De financiering van deze leerstoel is in handen van de Stichting Europese Fiscale Studies, die vanaf 2022 wordt omgezet in een vennootschap onder de EUR Holding. De EUR is daar volledig aandeelhouder van. De stichting wordt gefinancierd door het verzorgen van post-academisch onderwijs en heeft verder geen achterliggende financiers of donateurs.

Kamerleden Jasper van Dijk (SP) en Pieter Omtzigt hebben Kamervragen gesteld over het onderzoek van Nieuwsuur, waarin meerdere universiteiten genoemd werden. Van Dijk wil graag van minister Dijkgraaf weten hoe ‘ondoorzichtige financiering kan worden voorkomen’. Omtzigt noemt door de staat betaalde hoogleraren ‘helemaal top’, maar ziet dan wel graag dat dat gebeurt via de begroting van het ministerie van Onderwijs in plaats van Financiën of de Belastingdienst. “In de fiscaliteit zijn er veel te veel bijzonder hoogleraren, betaald door het bedrijfsleven. Daarom is er heel veel onderzoek naar de vennootschapsbelasting en bijna geen onderzoek naar toeslagen. Ik wil dus de complete lijst gesponsorde leerstoelen zien”, schrijft Omtzigt op twitter.

Koepelvereniging Universiteiten van Nederland (UNL) laat aan Nieuwsuur weten dat de Erasmus Universiteit en de andere universiteiten aan de geldende normen voor transparantie hebben voldaan. UNL wil echter wel betere afspraken. “Wij gaan met minister Dijkgraaf in gesprek over de normen en zorgplichten die gaan over onafhankelijkheid en transparantie uit de Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit. Er kan daarbij geen ruimte zijn voor onduidelijkheid.”