Koen van Eijck las zowel Wees onzichtbaar van Murat Isik, Ik ga leven van Lale Gül als De gevangenisjaren van Erdal Balci. Zo kreeg hij mee hoe het is om als Turks kind op te groeien in een beklemmende gemeenschap in Nederland. De gevangenisjaren treft hem vanwege de scherpe kritiek op de linkse elite, waar Van Eijck zichzelf mee identificeert.

Progressief en verlicht leven

In de autobiografische roman beschrijft Balci hoe hij zich als kind verheugde op de verhuizing naar Nederland. Hij was vastbesloten een progressief en verlicht leven tegemoet te gaan. De realiteit bleek anders. De Turkse gemeenschap in Nederland dwong een enorm conformisme af. Nog geen jaar nadat hij in Nederland was aangekomen, zat hij op Koran-les en bad hij meer dan ooit tevoren. Het leven van Balci in Nederland werd een terugtrekkende beweging en dat verwijt de schrijver onder meer de Nederlandse linkse elite.

Volgens Balci worden de Turken in Nederland aan hun lot overgelaten. De linkse elite beschouwt hen kritiekloos als een exotisch cadeau, vindt hij, waardoor Turken moeizaam uit het hokje van buitenlander ontsnappen. “Ook de linkse elite heeft blinde vlekken”, zegt Koen van Eijck, “maar als je zelf tot het linkse spectrum behoort ben je je daar niet bewust van. Als je voor de multiculturele samenleving bent, betekent dat automatisch dat je geen kritiek kunt hebben op de Islam. De linkse elite kijkt weg wanneer aspecten van de Islam zoals Balci die beschrijft mensen belemmeren in hun keuzevrijheid.”

De drummer van de band

Een aantal jaar geleden drumde Van Eijck in een Turkse band met drie Nederlanders en drie Turken. Hij deed auditie voor de band vanwege de veelzijdige maatsoorten van Turkse muziek, uit interesse en om zichzelf muzikaal te ontwikkelen.

“Daar herkende ik heel erg het multiculturele hokje waar we als band niet uitkwamen. We stonden altijd op een Turkse rommelmarkt, bij PvdA-manifestaties en Groenlinks-meetups in een hoekje te spelen. We speelden nooit te hard en nooit te lang op plekken waar Turkse acrobatiek of toneel waarschijnlijk even prachtig werd gevonden. Als het maar multicultureel was. Die band was geen grote emancipatiepoging van mij”, evalueert Van Eijck. “Ik werd juist ziek van de politieke context ervan. Ik wilde gewoon in een normale band spelen. Na een paar jaar ben ik gestopt.”

Leesgedrag:

Aantal boeken per jaar: dertig

Belangrijkste motivatie: nieuwsgierigheid

Favoriete genre: non-fictie

Laatst gelezen boek: ‘Een nameloze’ van Charles Vergeer

Per ongeluk socioloog

Van Eijck studeerde Psychologie en rolde per ongeluk de sociologie in. Tijdens een sollicitatiegesprek voor zijn promotieonderzoek kwam hij erachter dat het ging om een positie binnen de sociologie. “Dat was even slikken en ik probeerde niet te laten merken aan degene tegenover mij dat ik dat niet wist. Dat ik van Psychologie ben overgestapt naar Sociologie was een geval van foutje, bedankt!” Het bleek een verrijking en hij is bij de sociologen gebleven.

“De sociologie is als discipline heel voorzichtig met kritiek op de multiculturele samenleving. Onderzoekers signaleren wel verschillen tussen etnische groepen, maar de wetenschapper let erop niet normatief te worden.” Sociale wetenschappers mogen dan vaak links zijn, uiteindelijk moet een socioloog elk onderwerp durven onderzoeken, volgens van Eijck.

Spiritualiteit

Hoewel er misschien één onderwerp is dat van Eijck niet aandurft: zijn fascinatie voor spiritualiteit. “Ik heb weleens gedacht aan een onderzoek naar spiritualiteit en kunst. Maar hoe maak je dat meetbaar? Probeer bovendien maar eens serieus gevonden te worden met zo’n onderwerp. Laat staan een beurs aanvragen.”

Daarom beperkt hij zich nu tot het lezen erover. Nu leest hij het boek Eindeloos bewustzijn over bijna-doodervaringen van Pim van Lommel. En verder leest hij ‘boeken die mijn collega’s waarschijnlijk vage flauwekul zouden vinden’. “Boeken over het hele vroege Christendom, over de christenen die op mystieke en ervaringsgronden met religie bezig waren. En boeken die gaan over de vraag: wat is er van religie terechtgekomen? De gevangenisjaren is daar geen theoretisch, maar autobiografisch voorbeeld van.”

Koen van Eijck is hoogleraar Culturele leefstijlen. Zijn onderzoek richt zich op sociale ongelijkheid in cultuurparticipatie, smaakpatronen en vrijetijdsbesteding. Onlangs onderzocht hij of muziek mooier wordt als je het vaker hoort. Van Eijck studeerde af in de psychologie in Nijmegen en promoveerde in de sociologie aan de Universiteit van Tilburg.

 

Daniel Grimmelikhuijzen Verslonden – Ronald van den Heerik

Lees meer

Een waar oorlogsverhaal heeft geen moraal

Hoe kun je een verhaal over de oorlog vertellen aan mensen die geen oorlog hebben…