“Wat is dat?” Daria duikt ineen en haar ogen worden groot. Het is 12:00 uur, de eerste maandag van de maand. Het luchtalarm wordt getest. Dat weet de 21-jarige eigenlijk wel, want dit is haar vierde studiejaar in Nederland. Maar het is de eerste keer dat ze het alarm weer hoort sinds ze een paar weken geleden uit Oekraïne vluchtte. Daria belt meteen haar moeder die nu in een hotel in Rotterdam woont om het uit te leggen. Dit luchtalarm roept veel herinneringen op.
Het eerste (en niet het laatste) luchtalarm
De eerste keer dat Daria in Oekraïne het luchtalarm hoort is op 22 februari. Ze weet het nog precies. Twee dagen voor de oorlog begint, wordt het getest. Eigenlijk zou ze al in Nederland zijn. Na een half jaar studeren in Newcastle vliegt ze eind januari naar haar ouders in Zaporizhzhya, op zo’n 230 kilometer van Marioepol. Onderweg pikt ze corona op. Samen met haar ouders zit ze drie weken binnen. Op 25 februari vliegt ze alsnog terug naar Nederland, zo is het plan.
Op 24 februari, om 05:30 uur maakt Daria’s moeder haar wakker. Ze hoort in de verte explosies. De oorlog is begonnen. Het is de laatste nacht dat Daria in haar bed slaapt. Uit angst voor een nachtelijk bombardement slapen zij en haar ouders de komende weken in de gang, de veiligste plek in het huis. “Het was sowieso de laatste avond in lange tijd dat ik sliep”, vertelt ze. “Als ik in paniek wakker word, bevries ik, dat heb ik al langer. ’s Nachts hield ik daarom de wacht, overdag sliep ik wat.”
Drie weken in de oorlog
Noodkoffers pakken, rantsoen inslaan, familie bellen om te vragen hoe het gaat, powerbanks opladen, alles waar water in kan vullen met water – ja, ook het bad. De eerste twee dagen van de oorlog denkt Daria vooral praktisch. “Je moet iets doen, zo blijf je rustig. Je kan niet zitten wachten tot ze je komen doden.”
Toen beginnen wat Daria beschrijft als ‘de ergste dagen’. De dagen dat je binnen zit en wacht op nieuws. In de tweede week hoort het gezin plots een geluid. “Het moesten wel tanks zijn. Maar van welke kant? Mijn vader ging later kijken. Ik mocht niet mee. Hij zag inderdaad sporen van tanks die door het centrum gereden waren.”
Het gezin gokt dat het Oekraïense militairen zijn, onderweg naar de dam van de waterkrachtcentrale. Ze denken dat het gevechtsvliegtuig dat later vlak boven het huis vliegt ook van Oekraïense kant is. “Er vielen immers geen bommen en we leven nog.”
Zeker haar moeder voelt de stress en paniek van de situatie. Daria probeert grapjes te maken om de sfeer wat luchtiger te maken. “Niet over de oorlog zelf, maar wel over haar gedrag. Of over hoe mijn vader naar het raam rende toen het vliegtuig boven ons hoofd hing. Mijn moeder kwam naar mij toe gekropen. Ik had onze hond vast en zij boog zich over ons heen. Het was echt niet grappig, zelfs heel eng. Maar een grapje breekt dan de sfeer.”
In actie
Op een dag krijgt Daria van haar vader 30 euro om eten te kopen dat ze kunnen doneren. Op sociale media deelt ze hoeveel je daarmee kan kopen in Oekraïne. Daar krijgt ze van vrienden veel reacties op en mensen maken naar haar geld over om zo vluchtelingen te kunnen helpen. In totaal haalt Daria 2500 euro op. Via Instagram blijft ze delen wat ze allemaal koopt en hoe ze zorgt dat de spullen bij vluchtelingen komt. “In mijn oude middelbare school werden mensen uit Marioepol opgevangen. De eerste dagen dat ik boodschappen deed, liep ik vijf uur per dag heen en weer. Tot een vriend kwam helpen met een auto.”
Als je je land moet ontvluchten
De situatie in het land wordt onveiliger en onveiliger. Haar vader wil dat Daria terug naar Rotterdam gaat. Voor haar veiligheid en haar studie, de International Bachelor Communication and Media. Beide zijn essentieel voor haar toekomst, benadrukt hij. Haar vader brengt Daria, haar moeder en wat vrienden en familie naar een treinstation anderhalf uur van Zaporizhzhya. Hij mag zelf het land niet uit.
De reis naar Rotterdam duurt vier dagen. Ze zitten twintig uur in een trein naar Lviv. “Die dag, 18 maart, was Lviv gebombardeerd. De man die ons ophaalde bij het treinstation vertelde dat hij het had gezien.” Vlak bij de grens worden ze afgezet. Het laatste stuk naar Polen moeten ze lopen. “Daar zagen we hoe een moeder de grenswachten probeerde te overtuigen dat haar 18-jarige zoon het land uit mocht. ‘Hij studeert in het buitenland’, bleef ze benadrukken. Maar hij mocht het land niet uit. Ze draaiden allebei om. Wij mochten zo door.”
Na drie weken oorlog terug in de collegebank
Daria is vastberaden om haar bachelor dit jaar af te ronden. Ze is een student van buiten de Europese Unie en betaalt daarom een hoger collegegeld. Ze wil niet dat haar ouders de lasten van nog een collegejaar moeten dragen en zeker niet omdat het nu oorlog is. Ze wil ook niet dat de oorlog voor studievertraging zorgt. In Oekraïne heeft ze één online college proberen te volgen, maar ze kon zich niet concentreren.
Na drie weken oorlog, vier dagen reizen en één dag in Rotterdam wil Daria naar college. “Iedereen keek mij aan toen ik binnenkwam. Mijn beste vriendin was meegelopen en heeft de hele tijd mijn hand vastgehouden.” De overgang van oorlog en vluchten naar ‘het normale leven’ voelt voor Daria erg abrupt en onwerkelijk. “Ik trok het niet goed. Ik heb de hele tijd geen woord gezegd.” Op sociale media zag Daria vanuit Oekraïne dat het leven in Rotterdam doorging. Ze zag op Instagram de steunbetuigingen voor mensen in de oorlog en ook de stories over de feestjes. Het contrast voelde toen al onwerkelijk, vertelt zen. Nu ze terug is, voelt het mogelijk nog vreemder. “Ik ben voorlopig nog niet toe aan het gewone leven. Ik heb een paar vrienden gezien, maar ik concentreer me nu op mijn studie, mijn moeder en het zoeken van een baantje zodat we vooruit kunnen.”
