Onderzoek naar kunstmatige intelligentie moet Big Brother klein houden

Voorbeelden van toepassingen zijn het monitoren van sociale onrust zoals rellen en criminaliteit in de wijken.  Gabriele Jacobs, dean van het Erasmus University College, is de penvoerder van het project AI-MAPS. AI-MAPS (Artificial Intelligence for Multi-Agency Public Safety Issues) is een onderzoek naar de veilige en ethische toepassing van kunstmatige intelligentie voor publieke veiligheid.

Bij een onderzoek naar kunstmatige intelligentie waarbij gemeentes, politie, techbedrijven en onderzoekers samenwerken doemt al snel het schrikbeeld op van Big Brother. Maar dat is juist wat Jacobs en haar medeaanvragers dankzij dit onderzoek wilen voorkomen. “Verschillende gemeentesmaken al gebruik van kunstmatige intelligentie. Die kan bijvoorbeeld zien of demonstraties uit de hand lopen of dat bepaalde chatgroepen geweld prediken. Wat wij willen is dat de ontwikkeling van dit soort toepassingen begint met betrokkenheid van alle belanghebbenden. Dus niet zoals het meestal gaat: een techreus ontwikkelt iets, het wordt gebruikt en dan komen er pas andere mensen meekijken naar de wenselijkheid en dergelijke. Wij willen meteen meekijken en zien hoe we gewone burgers, techbedrijven, maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties vanaf het begin laten meedenken over de ontwikkeling in concrete situaties.”

Jacobs beseft dat haar team wel heel veel belanghebbenden wil betrekken, namelijk vrijwel de hele maatschappij. Dat kan het proces extreem complex maken. Maar ontdekken hoe dat moet is juist een van de doelstellingen van het onderzoek. “We willen uitvinden hoe we zoveel stakeholders met elkaar laten samenwerken. Hoe weet een gemeente een techbedrijf te vinden? En hoe kan een techbedrijf samenwerken met de juristen om creatief na te denken over de juridische en ethische kanten van kunstmatige intelligentie? Daarvoor willen we methodologie ontwikkelen. Bijzonder is dat we nadrukkelijk aandacht willen besteden aan de rol en betekenis van ervaring en verbeelding.”

Tijdens het schrijven van de aanvraag zaten veel belanghebbenden al meerdere malen bij elkaar, vertelt Jacobs. “Dat was magisch! Dan zit je met een techbedrijf, de politie en de Willem de Kooning Academie bij elkaar en dan blijk je helemaal op één lijn te zitten. Zo werd het aanvraagproces eigenlijk al een voorbeeld voor de methode die we in het onderzoek willen ontwikkelen.”

Loopt het project niet het risico dat vooral bedrijven en overheden mee gaan denken en de burger moeilijk wordt bereikt? Absoluut, zegt Jacobs, daar is ze zich van bewust. “We wilden bijvoorbeeld ook activistische bewegingen bij ons onderzoek betrekken, maar die zaten daar niet op te wachten. Die gaan niet gauw met de politie en de universiteit aan één tafel te zitten. Wel hebben we allerlei methodes ontwikkeld, bijvoorbeeld met behulp van de Willem de Kooning Academie, om mensen te betrekken. Zo is er een wandeling door de stad waarbij mensen op strategische plekken ervaringen opdoen en vragen krijgen over de stad.” Een soort focusgroep, maar dan met een fysieke component.

Volgens Jacobs is het project een voorbeeld van gezamenlijk onderzoek met maatschappelijke impact, precies hoe moderne wetenschap zou moeten zijn. Niet alleen het EUC is betrokken, maar ook de ESL, de ESSB, de TU Delft, de Universiteit Leiden, de Haagse Hogeschool en meer. “Dit is niet meer één vakgebied of zelfs één faculteit. Dit is een probleemstelling en daar zoeken we de expertise bij.”