Anderhalf jaar wachten op je coschappen

Ké Mochel wilde eigenlijk meteen na de zomer aan haar coschappen beginnen. Maar ze had pech met de loting en kreeg april 2023 als startmoment. “Ik moest keihard janken toen ik dat las”, vertelt ze. “Ik ben best wel een stresskip, dus ik zat er echt doorheen. Wie wil er nou ruim anderhalf jaar wachten? Reizen zit er niet echt in en ik heb ook geen interesse in een andere master.”

“Een studie Geneeskunde duurt al best wel lang, en na je coschappen ben je er nog niet”, vertelt Ké. Een opleiding tot medisch specialist duurt nog eens minstens vier jaar. “Het is misschien raar om nu al over na te denken, maar wat als je over een paar jaar aan kinderen wil beginnen of een huis wil kopen?” Uiteindelijk heeft ze haar wachttijd redelijk kunnen beperken door te ruilen. Ze kan nu in juni 2022 beginnen. Dit jaar wil ze vullen door haar masteronderzoek vóór haar coschappen te doen en een paar maanden te werken.

Niek Stege was minder gelukkig. Hij had een ingewikkelde ruildeal afgesproken met meerdere studenten, maar een medestudent haakte op het laatste moment af. Hij kan pas in april 2023 aan de slag. “Wat is dit nu, dacht ik. Behoorlijk zuur dat je pas anderhalf jaar later kunt beginnen.” Ook hij wijst erop dat extra vertraging bij zo’n lange studie als Geneeskunde problematisch is: “Je moet je plannen en ambities bijstellen, omdat je je nu niet kunt ontwikkelen of niet kunt studeren op het gewenste tempo. Ik was ook iets ouder toen ik begon, dus ik ben straks 25 en dan verdien ik ineens twee jaar lang weinig. Want veel werken naast je coschappen kan eigenlijk niet.”

Door de lange wachttijden wordt er veel geruild. Op sociale media bieden studenten zelfs geld voor een beter startmoment. “Er worden flinke bedragen geboden”, zegt Niek. EM sprak zelfs een student die bereid is 2.000 euro te betalen om dit jaar te kunnen beginnen. Niek: “Ik snap de gedachte wel, maar uit principe doe ik daar niet aan mee. Er ontstaat een oneerlijke situatie als studenten die het zich kunnen veroorloven een beter startmoment kunnen ‘kopen’.” Het is niet bekend of er ook daadwerkelijk is betaald door studenten voor een eerdere startdatum.

Lange wachttijden voor de coschappen zijn al langer een probleem bij veel geneeskundeopleidingen in Nederland. Maar vorig jaar is dat verergerd door de corona-periode. Het masteronderwijs en de coschappen lagen aan het begin van de pandemie twee maanden grotendeels stil. Corona heeft geleid tot vertragingen bij studenten die al bezig waren met de coschappen, uitstel van de loting voor vorig collegejaar en tot minder tussenjaren.

Voor de zomer was al duidelijk dat er dit collegejaar opnieuw langere wachttijden zouden zijn dan andere jaren. In april is er altijd een extra lotingsmoment voor studenten die nominaal lopen. Het idee daarachter is dat zij zo snel mogelijk aan hun coschappen kunnen beginnen om studievertraging te voorkomen. Maar bijna honderd studenten kregen te horen dat ze waren uitgeloot en dit jaar dus niet konden beginnen aan hun coschappen. Zij kregen helemaal geen startmoment toegewezen. Dat was nog nooit eerder gebeurd. In augustus mochten ze opnieuw mee loten, maar kregen ze geen voorrangspositie.

Een van de studenten die in april werd uitgeloot is Steven Merkens. Hij had net na het begin van de coronacrisis een vak van zijn bachelor niet gehaald. Dankzij de zachte knip, als coulancemaatregel voor studenten die door corona vertraging opliepen, kon hij vorig jaar dat vak combineren met zijn masteronderzoek, zodat hij dit collegejaar kon beginnen aan zijn coschappen. “Die zachte knip was heel fijn, want zo kon ik studievertraging voorkomen. Maar toen werd ik ineens uitgeloot.” Wat volgde noemt hij ‘een flinke rollercoaster’.

“Nadat we werden uitgeloot kregen we te horen van de opleiding dat we pas in het collegejaar ’22-’23 zouden kunnen beginnen”, vertelt Steven. “Dat zou dus betekenen dat ik alsnog meer dan een jaar extra vertraging zou oplopen en maandenlang niet zou weten waar ik aan toe was. Ik heb flink ruzie gemaakt met de opleiding.” Het leidde tot veel frustratie, zoveel dat hij zelfs met advocaten sprak om te kijken of juridische stappen tegen de opleiding mogelijk waren. Dat liet hij uiteindelijk voor wat het was, ‘want alles zit goed dichtgetimmerd’.

“Ik voel me echt een beetje voor de gek gehouden”, zegt hij. “Zulk nieuws heeft flink impact op je leven. Je gaat allerlei plannen maken en die kan je niet zomaar meer omgooien: een huurcontract, afspraken op werk.” Omdat hij flinke studievertraging verwachtte, verhuisde hij naar Amsterdam om samen te wonen met zijn vriendin en fulltime te werken als doktersassistent bij een huisartsenpraktijk. Hij ziet het als een geluk bij een ongeluk: “Ik heb echt het gevoel dat ik hier iets bijdraag. Maar als je me dit een jaar geleden had verteld, had ik het niet geloofd. Ik had nu natuurlijk het liefst coschappen gelopen.” Volgende zomer begint hij daar alsnog aan.

Ook Anna den Broeder kreeg te horen dat ze werd uitgeloot. Zij herkent de frustratie van Steven. Je kunt bij de loting het startmoment van je voorkeur opgeven en als je daarvoor wordt uitgeloot, loot je automatisch mee met het volgende startmoment, legt ze uit. Per collegejaar zijn er vijf startmomenten. “Mijn voorkeursmoment was september 2021, maar ik kreeg te horen dat ik helemaal was uitgeloot. Ik had dus vijf keer op rij pech.”

Haar huisgenoot Laura overkwam hetzelfde, en samen besloten ze om een brief aan het opleidingsbestuur te schrijven die door tientallen medestudenten werd ondertekend. “Het was heel onduidelijk wat het betekende dat we waren uitgeloot en dat leidde tot veel frustratie bij ons en bij medestudenten”, vertelt Anna.

De opleiding organiseerde naar aanleiding van hun brief een extra voorlichtingsbijeenkomst. Die nam veel onduidelijkheid weg, maar tot een oplossing voor de uitgelote studenten kwam het niet. De huisgenoten besloten om het erbij te laten. “Het gaf ons te veel stress om door te gaan”, zegt Anna.

Voor een deel van de uitgelote studenten kwam er alsnog een tijdelijke oplossing. De opleiding heeft het aantal plekken voor de coschappen dit collegejaar verhoogd. In plaats van 72 studenten kunnen er dit jaar iedere tien weken 84 studenten instromen. Anna heeft daarvan kunnen profiteren: bij de loting in augustus had ze geluk en ze kan in februari 2022 beginnen. Ze benadrukt dat ze daar blij mee is, maar ziet ook dat langetermijnoplossingen nodig zijn. Haar huisgenoot Laura kan pas een jaar later aan de slag en gaat daarom een extra master doen.

De landelijke belangenvereniging De Geneeskundestudent waarschuwde vorig jaar al voor flinke vertragingen. Die zijn nog niet ingelopen en misschien zelfs erger geworden, concludeert de huidige voorzitter Femke van de Zuidwind.

“Wachttijden zijn van alle tijden, maar ze zijn enorm opgelopen sinds corona”, zegt Van de Zuidwind. “We zien dat het bij de meeste opleidingen voor vijf maanden extra wachttijd voor de coschappen heeft gezorgd. Lange wachttijden zijn er ook bij andere UMC’s, maar Rotterdam is een extreem voorbeeld. Studenten hebben dat al meermaals aangekaart. Het is teleurstellend om dit jaar weer dezelfde geluiden te horen.”

Van de Zuidwind wijst erop dat er overheidsgeld beschikbaar is om vertragingen bij de geneeskundeopleidingen aan te pakken. In het Nationaal Programma Onderwijs, het noodsteunpakket om de gevolgen van corona in het onderwijs tegen te gaan, is een bedrag van 8 miljoen euro gereserveerd voor opleidingen Tandheelkunde en Geneeskunde. Die 8 miljoen is specifiek bedoeld voor het aanpakken van tekorten aan stages en coschappen.

Aan de Universiteit van Amsterdam zijn vergelijkbare wachttijden, vertelt Van de Zuidwind. Daar ziet ze dat de opleiding al met oplossingen is gekomen. “Studenten krijgen bijvoorbeeld het aanbod om hun kennis op peil te houden en ervaring op te doen in een verpleegkundige rol.” Ook aan de Radboud Universiteit, waar ze zelf studeert, ziet ze creatieve oplossingen. “Daar is bijvoorbeeld een coschap extramurale zorg gestart, dat kunnen studenten doen voor ze aan hun andere coschappen beginnen.” Maar wat vooral nodig is, benadrukt ze, is onderzoek naar de bottlenecks en extra capaciteit om de problemen op lange termijn op te lossen.

Dat oplossingen een stuk complexer zijn dan wat extra plekken creëren, zien ook Juliette Mattijsen en Sietske van Till. Zij zaten vorig jaar in de Studentenraad van het Erasmus MC en bogen zich over het onderwerp. “Het is fijn voor studenten als ze geen wachttijd hebben, maar het onderwijs moet natuurlijk ook goed zijn. Je kunt niet heel veel studenten op een afdeling plaatsen, want dat is niet per se bevorderlijk voor de kwaliteit”, zegt Sietske.

Een ander probleem is de nabijheid van andere academische ziekenhuizen. Vooral Leiden is dichtbij, waardoor beide UMC’s coassistenten bij dezelfde ziekenhuizen proberen te plaatsen. “Zelfs met de VU en met Nijmegen is wat overlap. Wil je studenten dagelijks naar Terneuzen laten reizen?”

“Er zijn afdelingen die minder plek hebben om coassistenten te begeleiden dan andere. Daar wordt de capaciteit op afgestemd”, legt Juliette uit, die zelf bijna klaar is met haar coschappen. Dat geldt bijvoorbeeld voor oogheelkunde, dermatologie en keel-, neus- en oorheelkunde. Daar ligt ook meteen een van de oplossingen die de Studentenraad vorig jaar voorstelde. “Die coschappen zijn heel kort en specialistisch. Misschien is het niet per se noodzakelijk om die te doen. Het meeste van wat ik daar heb geleerd ga ik alleen in de praktijk brengen als ik oogarts word, een deel zou ik ook bij de huisarts kunnen leren. In plaats daarvan zou je voor een van de drie kunnen kiezen zoals in Maastricht, of een langer coschap sociale geneeskunde.”

Een ander idee van de Studentenraad is een flexibelere omgang met de keuzecoschappen en sociale geneeskunde. Juliette: “Je hebt wellicht niet alle ervaring van de coschappen nodig om bij de GGD te staan. Dat zou dus ook eerder in de master kunnen.” Daarnaast zou een vierdaagse in plaats van vijfdaagse werkweek voor coassistenten extra capaciteit kunnen opleveren. “Bovendien creëer je dan meer rust, want burn-outs zijn een groot probleem bij geneeskundestudenten. Of studenten hebben dan tijd om naast hun coschappen te studeren of te werken.”

Ze benadrukken dat langetermijnoplossingen noodzakelijk zijn. Sietske: “Het is ook wel logisch dat er met corona vooral brandjes geblust zijn. Vorig jaar zijn er extra plekken gecreëerd en dit jaar zijn die plekken er ook. Maar daarmee beroept de opleiding zich wel echt op een reservecapaciteit. Voor sommige afdelingen is het lastig om zoveel coassistenten te begeleiden. En ondanks die extra capaciteit zijn er nog steeds studenten die twee jaar wachttijd hebben.” Toch vertrouwen ze erop dat de opleiding met een plan komt: “Ik heb het idee dat de opleiding ermee bezig is en zoekt naar oplossingen, want het gevaar is nu dat de vertraging jaren blijft voortduren.”