Hoe een neppandemie studenten inzicht geeft in de echte beleidsprocessen

De sfeer is wat gespannen op de zevende verdieping van het Bayle gebouw. Medewerkers lopen af en aan voor de laatste overleggen over het pandemiespel, wat over enkele ogenblikken door tweehonderd studenten gespeeld moet gaan worden. “We doen dit nu voor de negende keer, maar dit jaar is het ook voor ons even spannend’’, vertelt hoogleraar Roland Bal. “Het is voor het eerst dat we het online doen en we hebben meer studenten dan ooit.’’

Het pandemiespel is de eindopdracht van het eerstejaars vak De Nederlandse Gezondheidszorg van de opleiding Gezondheidswetenschappen. In het spel moeten groepen studenten in de rol van verschillende betrokken partijen een fictieve pandemie oplossen. “We hebben het spel ooit bedacht naar aanleiding van de Mexicaanse Griep, maar met het coronavirus is deze oefening actueler dan ooit.”, aldus Bal, die één van de bedenkers en coördinator is van het pandemiespel. Hij is vandaag een beetje de vliegende keeper, en kan daarom rustig op een bankje zitten werken terwijl in de omliggende kantoren docenten zich klaarmaken voor de uitbraak.

Het spel begint met de overdracht van een – dan nog onbekend – virus, wat door een lama aan een vrouw is doorgegeven. Gedurende dertig fictieve weken verspreidt het virus zich over de hele wereld, en is het taak aan de studenten om maatregelen te verzinnen, een vaccin te ontwikkelen en deze te bemachtigen. Hoogleraar Bal: “Het doel van de opdracht is om studenten bekend te maken met hoe dit in de praktijk zou gaan. In de theorie is het heel logisch dat iedereen samenwerkt en dat alles soepel gaat, maar de werkelijkheid van zulk soort beleidsprocessen is toch echt een stuk warriger.”

Waar dat normaal duidelijk wordt in een grote collegezaal waar iedereen door elkaar loopt, is dat nu dus wat anders. “We maken gebruik van wonder.me, een platform van een Berlijnse start-up. Op dat platform kunnen studenten over een digitaal plein lopen en elkaar ‘aanspreken’, om zo te kunnen overleggen over zaken als de prijs van vaccin. Normaal is overzicht houden op de discussie voor docenten een kwestie van meeluisteren, maar nu moeten ze dus wisselen tussen de digitale discussies. Dat is even schakelen.” Dat schakelen lijkt de docenten goed af te gaan. Waar de eerste uitleg nog een beetje formeel gaat, discussiëren de eerstejaars bij ‘binnenkomst’ van hun docent rustig door. Ondertussen is te zien hoe studenten in de vorm van bolletjes van het digitale plein naar hun eigen thuisbases gaan voor privé-overleg. In het eigen ziekenhuis, ministerie of hoofdkantoor kunnen andere studenten namelijk niet meeluisteren.

Hoewel deze vorm ook voor studenten even wennen is, gaat het spel vrij soepel. Zo ziet docent Martijn Felder in zijn werkgroep dat studenten zich redelijk kunnen inleven in hun rol: “Net kwamen de studenten die de rol hebben van farmaceut met de vraag of ze mogen liegen over de kostprijs van een vaccin”, lacht hij. “Dat zoiets kan, daar staan studenten bij het behandelen van de theorie wellicht minder bij stil. Precies daarom is deze oefening goed voor de studenten.”

Verschillende docenten vertellen dat hun groepen hard van stapel lopen: al vroeg in het spel hebben ze discussies over reisadviezen, lockdowns en andere grotere maateregelen. In één groep proberen de studenten met man en macht het virus tegen te houden nog voordat het in hun land is, zo vertelt hun docent. “Het land hebben ze op slot gedaan voor de buitenwereld, en er is verplichte quarantaine voor mensen die verdacht worden het virus te hebben. De politie controleert of men zich daaraan houdt”, vertelt docent Hanna Stalenhoef. Waarom deze studenten zo hard van stapel lopen? “Ze wilden, in hun woorden, ‘niet zo pussy als Nederland zijn’.”

Als het spel eenmaal ten einde komt, heeft het niet mogen baten. Om het spel behapbaar te houden, hebben de getroffen maatregelen namelijk geen effect op de verspreiding van het virus. Student Ivo Kruijt legt telefonisch uit dat hij dat wel kan begrijpen: “De werkelijkheid loopt natuurlijk iets anders, maar al met al vond ik dit een goede manier om lesmateriaal te behandelen vanuit een ander perspectief. Het wordt op deze wijze goed duidelijk hoe ontzettend veel partijen betrokken zijn bij het maken van beleidskeuzes rond pandemieën.”

In de hoeveelheid maatregelen ziet Bal het effect van de coronacrisis. “Studenten hebben uiteraard veel meer voorkennis dan in andere jaren. Er was dan ook veel diversiteit in de beleidskeuzes die door de verschillende groepen gemaakt is, van totale lockdown tot heel laidback bespreken of er een reisadvies moest komen. De studenten kwamen niet zozeer met vernieuwende oplossingen, maar de discussies waren vooral veel specifieker dan andere jaren. En ook opmerkelijk: sommige maatregelen namen ze heel snel. We zijn gewend geraakt dat fundamentele rechten vanwege een pandemie ingeleverd kunnen worden.”

Voor Bal en de rest van het team was deze digitale editie van het pandemiespel in ieder geval een succes: “De studenten hebben goed nagedacht over wat hun doelen waren, hoe ze die konden bereiken en wie ze daarvoor nodig hadden. Daarmee kunnen we denk ik ontzettend tevreden zijn. Ondanks dat hoop ik dat het volgend jaar gewoon weer fysiek kan hoor. Onderhandelingen – fictief of niet – werken toch beter als je elkaar in de ogen kan kijken.”