XTC legaliseren? Goed idee, vindt deze hoogleraar

Meer dan de helft van de studenten aan de EUR gebruikte afgelopen jaar weleens drugs, blijkt uit de recente enquête van Erasmus Magazine onder 1584 studenten. Schrikt u daarvan?

“Laat ik vooropstellen dat de steekproef waarschijnlijk niet helemaal representatief is. Als je mensen vraagt naar middelengebruik, doet vooral dat deel van de groep mee dat al bovengemiddeld geïnteresseerd is. Dat gezegd hebbende, kunnen we wel concluderen dat de percentages nu beduidend hoger zijn dan een aantal jaar geleden, toen ik zelf een soortgelijk onderzoek deed onder studenten. Wat mij betreft is er geen reden tot grote bezorgdheid. Het lijkt vooral te gaan om beheerst en recreatief gebruik.”

De meest gebruikte middelen zijn lachgas, MDMA en cocaïne. De lijst wordt aangevoerd door XTC. Is er een reden voor de populariteit van deze drug?

“Het gaat in golven. XTC is een tijdje weggeweest, net als cocaïne, maar we zien de afgelopen jaren weer een piek in het gebruik. Dat hangt onder meer samen met de populariteit van festivals en elektronische muziek, waar het middel veel gebruikt wordt.”

Ook landelijk wordt een toename gesignaleerd. Uit cijfers van het Trimbos blijkt dat 7,7 procent van de Nederlanders van 18 jaar en ouder ooit weleens XTC heeft gebruikt. Dat zijn een miljoen mensen. Is dat schadelijk voor de volksgezondheid?

“Ik maak altijd onderscheid tussen absolute en relatieve schade. In absolute zin is elk middel dat je niet nodig hebt om je lijf gezond te houden een risico, of het nou legaal of illegaal is. Dus je kunt beter geen XTC gebruiken. Vervolgens is het de vraag hoe ongezond XTC is in relatie tot andere middelen. Dan kun je ruwweg drie schadelijke gevolgen benoemen. Er kan sprake zijn van een vervuilde pil. Het is mogelijk dat je overgevoelig bent voor de werkzame stof, iets wat ook kan bij een onschuldig middel als paracetamol. En je kunt tijdens het gebruik niet goed voor jezelf zorgen. Daardoor neem je bijvoorbeeld te veel of drink je te weinig water, met oververhitting of uitdroging tot gevolg.

“We weten dat er af en toe iemand overlijdt. Maar die naar schatting acht jaarlijkse XTC-doden vallen in het niet bij het aantal mensen dat overlijdt aan de gevolgen van alcohol- of tabaksgebruik. De Britse farmacoloog David Nutt heeft een ranking gemaakt van de meest gevaarlijke middelen. Daar verdween XTC ergens op plaats 18.”

En dan is het verslavingsrisico ook nog eens nihil.

“Klopt. Zowel alcohol als sigaretten hebben een groot verslavingspotentieel. Een belangrijk aspect van verslaving is dat men steeds vaker gaat gebruiken. Bij alcohol ga je dan bijvoorbeeld elke dag drinken. Bij XTC speelt dat niet, dat heeft met de werking te maken. Wat er gebeurt, is dat alle serotonine in je lijf in een keer wordt losgelaten. En het probleem met serotonine – of misschien is dat hier dus een voordeel – is dat het een tijd duurt tot de voorraad weer wordt aangevuld. Je kunt dus snel weer een pil nemen, maar dan werkt hij niet.”

Dus om het op een rijtje te zetten: er zijn minder gezondheidsrisico’s dan bij een legaal middel als alcohol. En in vergelijking met andere drugs nauwelijks tot geen risico op verslaving. Dat klinkt als een middel met alleen maar voordelen.

“Je kunt er wel degelijk een flinke kater van hebben, de zogenaamde dinsdagdip die veel gebruikers ervaren omdat hun serotoninevoorraad uitgeput is. Als je regelmatig gebruikt, of teveel, kun je ook last krijgen van depressieve gevoelens, geheugenproblemen en concentratieverlies.”

Dat is tijdelijk toch?

“Ja. Maar het kan best interfereren met je werk of opleiding als je tot woensdag nodig hebt om weer een beetje fit te worden. Dan ben je de halve week aan het herstellen van je weekend. Wat de lange termijn betreft weten we het niet helemaal.”

Hebt u zelf weleens XTC gebruikt?

“Ehm…”

Waarom aarzelt u?

“Ik wil als hoogleraar en verslavingsdeskundige niet het verkeerde voorbeeld geven. Maar ik heb het weleens geprobeerd, jaren geleden.”

Ik neem aan dat het in een recreatieve setting was en dat u wist waar u mee bezig was. Denkt u niet dat dat voor de meeste mensen geldt?

“Ik ben ervan overtuigd dat  volwassen mensen hier op een volwassen manier mee om kunnen gaan. Net zoals met veel middelen. Dat alcohol in de supermarkt te koop is, betekent niet dat iedereen elk weekend lam is. Dat cannabis hier half legaal is, betekent niet dat we de hele dag in de coffeeshop zitten. Dat laatste tot verbazing van buitenlanders overigens.”

Waarom is het dan toch verboden?

“Het is algemeen bekend in de wetenschap dat een verbod op een middel weinig te maken heeft met de gezondheidsrisico’s. Sommige middelen zijn geaccepteerd omdat ze al heel lang gebruikt worden, bij de cultuur horen en moeilijk uit te bannen zijn. Zoals alcohol en tabak. Andere middelen worden vrijwel gelijk als ze op de markt verschijnen bestempeld als gevaarlijk. En dan heb je ook nog een tussenvorm: middelen die wel legaal zijn, maar die voorgeschreven moeten worden door een arts. Ritalin is eigenlijk een soort amfetamine en er zijn tegenwoordig grote problemen met pijnstillers die verwant zijn aan heroïne. Qua werking en risico’s is er weinig verschil tussen dit soort middelen en ‘drugs’, alleen verdient de farmaceutische industrie hier bakken met geld aan. Het is bijna willekeurig hoe het ene middel wel verboden wordt en het andere niet.”

Inmiddels lopen de kosten van de illegaliteit van drugs de spuigaten uit. Arjen Lubach rekende een paar weken geleden voor dat de War on Drugs, die in 1971 door Richard Nixon werd gestart, de Amerikaanse overheid inmiddels 20 miljard dollar per jaar kost. Terwijl het aantal drugsverslaafden in die veertig jaar niet is gedaald…

“…sterker nog, het percentage drugsverslaafden in de VS stijgt alleen maar. Er is daar momenteel sprake van een opiatencrisis: hele dorpen die verslaafd zijn aan prescription drugs.”

Die drugsoorlog heeft in elk geval niet het gewenst effect. Ook in Nederland lukt het niet om de productie en handel te beteugelen. Zou de samenleving niet beter af zijn als populaire en relatief onschadelijke middelen als XTC legaal waren?

“Ik zou daar wel voorstander van zijn. Het geeft je de mogelijkheid om de boel onder controle te houden, in plaats van dat er elke week ergens lekkende vaten met drugsafval worden gevonden. Op een gegeven moment moet je de kosten en baten van de illegaliteit tegen elkaar afwegen.”

Hoe zou legalisering van XTC eruitzien?

“Er moet een leeftijdsgrens aan zitten. Als je dertig bent kun je er op een verstandige manier mee omgaan, maar als je achttien bent nog niet. Vroeg middelengebruik wijst op een bepaalde ongeremdheid, blijkt uit onderzoek. En hoe eerder je begint, hoe eerder je ook andere middelen gaat gebruiken. We weten dat de hersenen zich blijven ontwikkelen tot je vijfentwintigste, dus misschien zou dat een goede leeftijd zijn. Maar de politiek zit er mee in z’n maag, dus blijft het voor zich uitschuiven. En ondertussen worden we qua drugsbeleid links en rechts ingehaald door andere landen, zelfs in de VS halen staten cannabis uit de illegaliteit.”