“Het is alsof we patiënten onder aan de rivier uit het water vissen, maar ze niet leren zwemmen”, “we moeten molens bouwen, niet alleen dijken”, en: “we moeten de piramide omdraaien.” Deze dinsdagavond in februari in een collegezaal van het Erasmus MC – die met ruim 50 studenten goed is gevuld – buitelen de metaforen over elkaar heen. Sterke taal, maar het blijft niet alleen bij woorden; aan het eind van de presentatie van reumatoloog Richard Verheesen spreken sommige cursisten zelfs voorzichtig over het oprichten van een politieke partij.
Omslag in denken over gezondheidszorg
Gedurende de afgelopen tien weken namen de studenten deel aan de extra-curriculaire cursus SELF (Students Experienced in Lifestyle and Food). De Rotterdamse tak van Stichting Student & Voeding begon anderhalf jaar geleden met het opzetten van een reeks lezingen en workshops met als doel het gat in de kennis over voeding, lifestyle en productiviteitsmanagement binnen de opleiding tot basisarts op te vullen. Volgens Student & Voeding is er namelijk een groot gebrek aan artsen die patiënten kunnen adviseren hoe ze door andere keuzes te maken gezonder kunnen worden én blijven.
“Het gaat om een hele omslag in de maatschappij qua denken over gezondheidszorg. Tachtig tot negentig procent is nu gericht op genezen, en dat terwijl er in de maatschappij zo veel onduidelijkheid is over een gezonde manier van leven”, licht Jan-Willem Kruijt toe. Kruijt is bestuurslid van het Rotterdamse bestuur van Student & Voeding. Uit veel onderzoeken blijkt dat preventie uiteindelijk goedkoper en efficiënter is, maar we leren er als dokters nauwelijks over.”
Leefstijl als medicijn
Communicatie tussen voedingsexperts en artsen verloopt nog vaak stroef. Er is te weinig parate kennis over de invloed van alledaagse keuzes op het ontstaan van ziekte, het verbeteren van de kwaliteit van leven, of het genezen van mensen die al ziek zijn. Hoewel in de politiek de betaalbaarheid van het huidige systeem al langer in twijfel wordt getrokken, worden veranderingen in het beleid, en zo ook de geneeskundeopleiding, vreemd genoeg, vaak uitgesteld. Daarom wil Student & Voeding een voortrekkersrol vervullen, kennis verspreiden over ‘leefstijl als medicijn’, en zo draagvlak creëren om het proces te bevorderen. Kruijt: “Hoe we uiteindelijk invulling gaan geven aan wat er precies in onze opleiding komt, dat laten we over aan de experts op het gebied van voeding en leefstijl. Denk hierbij aan artsen, diëtisten, maar bijvoorbeeld ook voedingswetenschappers uit Wageningen.”
De arts als raadgever
In samenwerking met de vereniging Arts en Voeding hebben de studenten naar eigen zeggen verbazingwekkend snel enthousiaste deskundigen kunnen vinden om hun opleidingsprogramma in te vullen. De SELF-cursus is in ieder geval divers: tot nu toe varieerden de colleges van de nieuwste onderzoeken naar vetmetabolisme tot psychologen die advies gaven over hoe je patienten op een waardige manier kunt motiveren om andere keuzes te maken. Ook worden studenten aangespoord om zelf kritisch te kijken naar hun levenskeuzes: ‘De tijd van de te dikke dokter die zegt dat zijn patiënten moeten afvallen is nu wel zo’n beetje voorbij.’ Op de achterste rij vertelt een deelneemster dat ze de zak chips toch wat vaker laat staan.
Dat studenten en artsen zelf ook gezondere keuzes gaan maken, past volgens Kruijt in de langzaam toenemende rol van de arts als raadgever. In tijden van zelfbenoemde voedingsdeskundigen op internet en in talkshows hebben patiënten steeds vaker behoefte aan duidelijk en wetenschappelijk onderbouwd advies om gezond te worden én blijven.
De vraag blijft natuurlijk waarom een initiatief als dat van Student & Voeding vanuit studenten zelf moet komen. Volgens de stichting loopt het curriculum van de studie geneeskunde behoorlijk achter op de actuele ziektelast in de maatschappij. Hoe kan het dat onze volgende generatie dokters niet altijd de meest accurate kennis krijgt voorgeschoteld?
Open brief naar opleidingsdirecteur
Kruijt legt uit dat alle geneeskundeopleidingen zich grotendeels houden aan een landelijk raamplan, waarin de inhoud en competenties van het curriculum zijn vastgesteld. Het doel is dan ook om voedings- en leefstijlonderwijs op te nemen als vereiste in dit raamplan. Wanneer deze ambities landelijk vorm aannemen, zal het makkelijker worden deze onderwerpen ook in de Rotterdamse geneeskundeopleiding te implementeren.
Maar aangezien de organisatie van het curriculum in het Erasmus MC voor een groot deel gedecentraliseerd is, zijn tevens vanuit de organisatie zelf specialisten nodig die het belang van deze onderwerpen inzien. Student & Voeding heeft samen met een aantal van deze professionals een werkgroep opgericht en eind januari een open brief naar de opleidingsdirecteur Geneeskunde verstuurd, waarop inmiddels ook een reactie is verkregen. Die komt er in grote lijnen op neer dat de opleiding bij het opzetten van een nieuwe bachelor de suggesties van Student & Voeding zullen meenemen en eventueel contact met de stichting opnemen als ze daarbij hun hulp nodig zouden hebben.
Meer maatschappelijk betrokken artsen
Voor de huidige deelnemers aan het programma is de noodzaak voor het implementeren van meer onderwijs over voeding en leefstijl in ieder geval duidelijk. Sommigen cursisten zijn al actief in coschappen of de praktijk, maar offeren graag hun vrije dinsdagavond op voor een toevoeging aan hun toch al intensieve opleiding. Pieter (tweedejaars): “Het klinkt activistisch, maar ik vind het eigenlijk wel logisch dat artsen wat meer maatschappelijk betrokken raken. Kijk, het is soms al lastig mijn vrienden te overtuigen om iets minder te frituren, en wij hebben het nog makkelijk met al onze kennis over het menselijk lichaam”. Ook een studente die bij een huisartsenpost meeloopt, merkt dat ze nu al wat kan doen met de tips en informatie uit de cursus.
Naast de SELF-cursus, die dit seizoen eindigde met een etentje met alle cursisten bij Koppert Cress in Monster half maart, is de stichting aan het lobbyen in de nationale politiek. Ook is ze actief in de ‘Challenge Accepted’-campagne van de Erasmus Universiteit) en de gemeente Rotterdam,als een van de partners van Gezond010. Volgend jaar wordt de cursus opnieuw georganiseerd voor en door een nieuwe lichting actieve studenten, en kan deze hopelijk genoeg plek bieden aan het enorme enthousiasme. Bovendien zijn er plannen voor een lifestylecursus waar alle studenten van Leiden, Delft en Rotterdam via een samenwerkingsverband met de LDE Sustainability Hub aan deel kunnen nemen.
